خواص ونوشک ، کلخنگ
درخت ونوشک ونوشک چیست
- ونوشک چیست
- خواص کلخنگ
- مراحل تهیه مغز ( بنه ) ونوشک (کلخنگ)
- تهیه ترشی ونوشک، پسته وحشی یا کلخنگ
- طرز تهیه ترشی کلخنگ (( بنه ) ونوشک )
ونوشک چیست
بَنِه یا پسته کوهی (در متون طب سنتی حبه الخضراء) (نام علمی: Pistacia atlantica)، درختی از سرده پسته است که واریته های مختلفی از آن وجود دارد و درخت کلخنگ ، خنجک ، کلخنگ ، ونشک ، ونوشک و یا ونتاق هم نام دارد. کلخنگ را برای خوشبو کردن دوغ و روغن حیوانی و همچنین در درست کردن ترشی استفاده میکنند. درخت ( بنه ) ونوشک منبع تولید شیره سقز است.
شیره درخت کلخنگ
سقز که در لُری آن را بریژه و در گویش کردی منطقه بانه به آن (بنِشت) گفته میشود صمغی به رنگ سبز خیلی روشن، غلیظ و بسیار چسبنده است که استفاده دارویی فراوان داشته و ونشک به عنوان یک ملین قوی در درمان یبوست و درمان ناراحتی های گوارشی استفاده میشود. ۲۵ درصد از شیره سقز حاوی روغن پرارزش و صنعتی تربانتین است که کاربردهای فراوانی در صنعت دارد. علاوه بر این از شیره سقز در تهیه آدامس، عطر، خوشبوکننده‌ها، حشره کش‌ها و در صنعت داروسازی در تهیه نرم‌کننده‌ها و ضد عفونی کننده‌ها استفاده میشود.( سیارک)
خواص ونوشک ،خنجک
علاوه بر این در صنعت پلاستیک سازی، تهیه واکس کفش و چرم و صنعت چاپ مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعلت نبود صنایع تبدیلی مناسب، اکثر سقز تولیدی در ایران به خارج از کشور صادر گردیده و به عنوان مواد پایه بسیاری از صنایع یادشده بکار برده میشود. اگر چه آمار دقیقی از تعداد درختان ( بنه ) ونوشک در بانه موجود نیست اما تعداد آنها بین ۱۰ تا ۲۰ هزار اصله تخمین زده شده‌است. به طور متوسط از هر درخت ۵۰۰ الی ۱۰۰۰ گرم سقز بدست می‌آید که در شرایط مناسب و سالهای پرباران این مقدار بیشتر هم میشود. در بانه درخت ( بنه ) ونوشک اغلب بصورت توده‌های مخلوط با درختان بلوط در روستاهای کانی سور، سیاحومه، دارینه، باشوان، ( بنه ) ونوشک ژاژ، همزلان، ویسک، رشکی، خجک و … مشاهده میشود.
میوه کلخنگ کوهی همزمان با رسیدن خرما «زامردان» میوه‌اش می‌رسد و قابل مصرف است. نوع نارس این میوه که به صورت خام و بدون نیاز به شکستن پوسته (قبل از سخت‌شدن پوسته) خورده میشود،( بنه ) ونوشک چه یا به گویش محلی در منطقه سروستان ( بنه ) ونوشک شه خوانده میشود. به گویش محلی درمنطقه نی ریز نیز به ( بنه ) ونوشک شک خوانده میشود میوه درخت بنـِه ریز و مُدَوَر «گِرد» و کروی و به رنگ سبز تیره‌است، و به نام برکُو معروف است. البته نوع دیگر نیز هست که کمی ریزتر است و به نام «کِهُن» معروف است. مغز میوه ( بنه ) ونوشک به پسته شبیه ولی بسیار کوچک‌تر است. میوه‌اش ترش مزه و برنگ سبز تیره است. طبع کلخنگ گرم است و برای افراد گرم مزاج مضر است. به دلیل ونوشک خواص قاعده آور دارد ، بهتر است در دوران بارداری با مشورت پزشک نسبت به خوردن آن تصمیم گیری شود که مشکلی پیس نیاید.
درخت خنجک میوه ونوشک
خواص کلخنگ
خواص ونوشک خنجک کوهی میوه ژاژ خواص کلخنگ گنوشک بنشوک خینجک خواص کلخنگ کوهی کلخونگ
خواص کلخنگ ، خواص ونوشک، ( بنه ) ونوشک یا پسته کوهی
• گیاه ونوشک مسکن درد کمر، درد پشت و درد قولنج است.
• ضماد ( بنه ) ونوشک کلخنگ ونوشک در درمان ورم ها و زخم های سخت مفید میباشد.
• داروی گیاهی ونوشک دارای ویتامین های A و اقسام B و D بوده و مقوی اعصاب میباشد.
• کلخنگ ترک لب را معالجه می کند.
• کلخنگ از شبکوری جلوگیری می نماید.
• خاصیت ونوشک درمانی برای نرمی استخوان است.
• ونوشك برای جلوگیری از پوکی استخوان مفید است.
• در صنعت داروسازی با صمغ ونوشک پمادی درست میکنند که مالیدن آن بر بدن از گزش پشه جلوگیری میکند.
خواص ونوشک برای معده
• سقز مقوی معده میباشد و به هضم غذا کمک کرده و محرک اشتها است.
• ضماد کلخنگ را با پیه ذوب کرده و جهت رفع کجی و ترکیدن ناخن بکار میبرند
• کلخنگ برای جلوگیری از شکستگی ناخن مفید است.
• مخلوط سقز با روغن زیتون جهت برطرف کردن ورمها و ترک پوست خوب است.
• طبع کلخنگ تازه گرم و خشک بوده و خشک آن خیلی گرم و خشک است.
• خوردن میوه ( بنه ) ونوشک جهت تقویت نیروی جنسی مفید است.
• ونوشک مدر و قاعده‌آور بوده و برای درمان اسهال‌های ساده از دمکرده پوست و برگ این گیاه می‌توان استفاده نمود.
• جهت رفع کم‌خونی از ( بنه ) ونوشک (کلخنگ) استفاده کنید معمولاً در غذاهای محلی مثل کشک به جای گردو از ( بنه ) ونوشک استفاده شود و جهت کمردرد و دردهای مفصلی از روغن این گیاه می‌توان به کمر بمالید و برای پاک کردن کبد و رفع سردرد از ترشی ( بنه ) ونوشک می‌توان استفاده نمود.
• برای رویش مو از ضماد سوخته ونوشک استفاده میشود این ضماد برای بیماری گری (طاسی ) هم خوب بود و خوردن زیاد آن برای گرم مزاجان مضر است.
• میتوانید برای صاف شدن صدا از روغن ونوشک می‌توان استفاده نمایید.
• جهت بیماری لقوه و فلج کمی از روغن ونوشک میل گردد و با آن عضو را ماساژ بدهند.
• مصرف روغن ( بنه ) ونوشک جهت یرقان (زردی) مفید میباشد.
• افرادی که سختی ترشح ادرار دارند از روغن ( بنه ) ونوشک استفاده نمایند.(مقدار خوردن روغن ( بنه ) ونوشک در حدود ۱۰ گرم میباشد.)
• برای تقویت اعصاب ( بنه ) ونوشک را بکوبید و با شکر مخلوط و میل کنید.
• خوردن حلوای میوه ( بنه ) ونوشک باعث تقویت شهوت میشود.
• جهت کلیه و دفع سنگهای ریزکلیه از میوه ( بنه ) ونوشک استفاده نمایید.
• روغن و میوه درخت ونوشک پاک کننده اخلاط سینه و ریه است.
• افرادی که می‌خواهند چاق شوند ( بنه ) ونوشک ، بادام زمینی، بادام درختی و شکر را بکوبند و میل کنند
• برای بازشدن رنگ پوست صورت، ( بنه ) ونوشک (کلخنگ) را بکوبید به صورت ماسک روی پوست صورت قرار دهید
• برای از بین بردن ماه‌گرفتگی ( بنه ) ونوشک را کوبانده بر روی قسمت ماه گرفتگی گذاشته و آنقدر این کار را ادامه دهید تا ماه گرفتگی از بین برود.
• برای دور کردن حشرات از بخور برگ کلخنگ استفاده کنید
• برای رویش و دراز نگهداشتن مو برگ ( بنه ) ونوشک را بکوبید و با کمی سرکه و روغن ( بنه ) ونوشک مخلوط کرده به موهایتان بمالید.
• جهت فلج و لقوه پوست درخت ( بنه ) ونوشک را بجوشانید با مصطکی مخلوط کرده و میل کنید.
• از صمغ درخت ونوشک سقز درست می شود که جویدن آن مقوی معده بوده به هضم غذا کمک نموده وهمچنین ادرارآور است و جهت درمان کجی و ترکیدن ناخن صمغ این درخت را با پیه حرارت بدهید و سپس به صورت ضماد قرار دهید.
ونوشک کوهی کلخنگ کوهی ونوشک کوهی
پسته برگ برگ (درخت کووی) درختی کم ارتفاع با ارتفاع 8-10 متر است . برگها پرزدار ، چرمی ، براق ، با رایحه ای خاص و صمغی است. سرخ شدن در پاییز. گلها کوچک ، نامحسوس ، تک جنسیتی . میوه ها کرت های کروی خشک هستند ، هنگام رسیدن تیره و مایل به آبی هستند. میوه های کم رشد مایل به قرمز هستند. در ماه مه شکوفا می شود ؛ در جولای-آگوست میوه می دهد.
ازآنجایی که برخی از گیاهان مثل ( بنه ) ونوشک خاصیت ضد میکروبی از خود بروز داده می توانند جایگزین بی ضرری برای آنتی بیوتیک ها باشند و اثرات ضد میکروبی اسانس ( بنه ) ونوشک روی چند باکتری بیماریزا مورد آزمایش قرار گرفته شده و با جدیدترین آنتی بیوتیک ها که علیه این باکتری ها توصیه می شوند، مقایسه میشوندو در طب سنتی یونان و منطقه ی مدیترانه ۲۵۰۰ سال پیش از سقز برای رفع اختلالات دستگاه گوارش وسوءهاضمه و زخم معده و اثنی عشر استفاده میگردد.
( بنه ) ونشک به دلیل داشتن خاطر طبع بسیار گرم برای کسانی که دچار رطوبت بالا در استخوان ها می باشند و به درد های ناحیه ساق پا و مفاصل دچار شده ،توصیه می شود و بخصوص در فصل زمستان مصرف شود و یا کسانی که در زمان روزه گرفتن دچار تشنگی وگرسنگی خواهند شد میتوانند با مصرف یک کاسه اشکنه ( بنه ) ونوشک ۳ ساعت پس از افطار این نقیصه را برطرف نمایند وصمغ ( بنه ) ونوشک مصارف دارویی و صنعتی زیادی داشته و از میوه آن به عنوان گیاه دارویی استفاده میگردد و مقوی کبد و طحال شده و خارج کننده ی اقسام کرم معده بوده و سرفه و خفقان را تسکین خواهد داد.
سقز سوغات سنندج
خواص سقز
سقز محصول دیگر درخت ( بنه ) ونوشک به عنوان ضدعفونی کننده در درمان بیماری های مختلف و در تهیه اسانس و عطریات و همچنین به عنوان امولسیون کننده، در صنایع چسب، صنایع لاک، صنایع رنگ، صنایع پلیمری، صنایع داروسازی کاربرد دارد. جویدن آدامس سقز بر میزان ترشحات بزاقی افزوده و از میزان اسید دهان میکاهد و این خود عاملی برای رفع بوی بد دهان و پیشگیری از پوسیدگی دندان میباشد.
رزین پسته ، رزین مایع استخراج شده از برش های چوب ، حاوی 25٪ روغن ضروری است. شدیدترین تشکیل در تابستان ، در جولای و آگوست رخ می دهد. در طول فصل ، از هر درخت ، می توانید از 40 تا 100 گرم رزین دریافت کنید. فنیقی ها ظروف چوبی را با رزین پسته می پوشاندند. در یونان باستان و کشورهای آسیا بخور معطر و آدامس های معطر از آن استخراج می شد ، زیرا جویدن رزین پسته باعث از بین رفتن بوی بد دهان ، پاکسازی دندان ها و تقویت لثه می شود. اما کاربرد اصلی رزین دارویی است. مدت هاست که بخشی از پمادها و گچ ها است که روماتیسم را درمان می کند ، زخم ها و زخم های قدیمی را بهبود می بخشد. حدود هزار سال پیش ، ابن سینای معروف ، از رزین پسته برای بیماران خود استفاده می کرد. داروسازان مدرن از رزین پسته برای بهبود سوختگی ، ترک خوردگی پوست و زخم های فشار استفاده می کنند.
مراحل تهیه مغز ( بنه ) ونوشک (کلخنگ)
پس از چیدن میوه ( بنه ) ونوشک تا حدود۳ روز آن را زیر آفتاب گذاشته تا خشک شود و بعد از خشک شدن آن را در سرکو (serco) ریخته و می‌کوبند و سپس آنها را الک میکنند و تمیز و ( بنه ) ونوشک ها را شسته و آن را درون دیگ ریخته و به مدت ۲ ساعت می‌پزند تا مغز سبز رنگ آن سیاه و پخته شود و در مرحله بعد دوباره ( بنه ) ونوشک ها را درون سرکو کوبیده و پس از کوبیدن آنها را شسته تا پوست آن کنده شود و باز به مدت یک ساعت در زیر آفتاب قرار داده و در مرحله بعد ( بنه ) ونشک ها را درون تابه بزرگ و زیر حرارت بالا قرار داده و بو میدهند و سپس آنها را سرد کرده و آماده جدا کردن مغز نموده وبا این کار به صورت دستی و به وسیله سنگهای صاف که قابلیت خوبی برای شکستن ( بنه ) ونوشک داشته انجام شده و در مرحله بعد مغز و پوسته‌های ( بنه ) ونوشک که با هم مخلوط شده با دست یا الک جدا میکنند و مغز بن آماده میشود و در مرحله آخر به مغزها مقداری آب و نمک اضافه کرده و در یخچال قرار میدهند و پس از سرد و مزه دار شدن آن را به مصرف می‌رسانند.
درخت کلخنگ
تهیه ترشی ونوشک، پسته وحشی یا کلخنگ
یکی دیگر از ترشی های محلی و بسیار خوشمزه بوده و مواد لازم برای تهیه ترشی:
• ( بنه ) ونوشک ۱ کیلو
• نمک مقداری
• سرکه به مقدار لازم
طرز تهیه ترشی کلخنگ (( بنه ) ونوشک )
ابتدا ونوشک (( بنه ) ونوشک یا کلخنگ) را شسته و در سبدی بگذارید تا آب آن برود و سپس اگر دوست داشتید ( بنه ) ونوشک ها را دانه کنید و یا هم با ساقه به همان صورت درون شیشه ای بریزید و هر لایه که درون شیشه می گذارید مابین آن نمک پاشیده و بعد روی آن به مقدار لازم سرکه ریخته و درب ظرف را محکم ببندید. نکته ی مهم است که ترشی کلخنگ سرکه را به خود میکشد و به همین دلیل بعد از چند روز نگاه کنید اگر سرکه لازم داشت به آن بیفزایید و ظرف حاوی ترشی را حتما در جای سرد یا یخچال قرار نگهداری کنید.
ارزش اقتصادی ونوشک
در سیارک بخوانیم:
خواص قاصدک برای بیماران دیابتی
