روشهای ارزیابی آلایندههای زیستی
(سیارک) قرار گرفتن در معرض مواد فاز ذرات به ویژه آنهایی که دارای منشأ زیستی هستند، مهمترین عامل بیماریهای مربوط به محیط بسته هستند. این آلایندهها شامل قطعات هیف و اسپور کپکها، گلوکان قارچ، مایکوتوکسین ها، باکتریهای پست و عالی (اکتینومیست ها)، اندوتوکسین باکتریایی، آنتیژنهای مربوط به ضایعات مدفوع و اجزای بدن کنهها و سوسکهای ریز و اجزای گرد و غبار سطحی که گرد آلی مولکولهای بزرگ (MOD) نامیده میشود، هستند.
قرار گرفتن در معرض آنها موجب آلرژی مزمن و در موارد شدید آسم میشود.
نگرانی عمومی روی Stachybotrys chartarum، یک گونه قارچی که مایکوتوکسن تولید میکند و مواد چوبی خیس را آلوده میکند، متمرکز شده است.
بیماریهای ساختمانی مربوط به باکتریها، بیماریهای مسری مثل سل و مننژیت هستند که در محیطهای شلوغ و پرخطر مثل پناهگاههای بیخانمانها، زندانها، پادگان ارتش، خانههای سالمندان و بیمارستان متداول هستند.
همچنین برجهای خنککننده، چشمههای آب گرم و آبگرم کن آلوده موجب بیماری باکتریایی لژیونر و پنومونی فوق حساسیت میشود. قارچهای جنسهای Penicillium و Aspergillus نیز مشکلاتی به وجود میآورند. باکتریهای گرم منفی اندوتوکسن تولید میکنند که قرار گرفتن در معرض آن موجب التهاب ریه میشود. در کل رابطه مستقیمی بین بیماریهای مربوط به ساختمان و با ذرات موجود در هوا وجود دارد.
روشهای ارزیابی آلایندهها / روشهای تجزیه نمونهبرداری برای آلایندههای زیستی
از روشهای زیادی برای جمعآوری و تجزیه آلایندههای زیستی استفاده میشود؛ اما اغلب، ارزیابیها محدود به جمعآوری و بررسی باکتریها و قطعات کپکها هستند. اینها شامل گیر انداختن روی محیط کشت، گیر انداختن روی اسلاید و پوشش شفاف چرب میکروسکوپ، فیلتراسیون و برخورد نمونههای مایع است.
روشهای بررسی کپکها شامل روش قابل کشت زنده و روش ساختارها/ اسپور کپک است که اولی تعداد کپک و باکتری قابل رشد را اندازهگیری میکند. بعد از بلوغ، کلونهای شناسایی میشوند و غلظت به شکل واحدهای تشکیل دهنده کلونی در مترمکعب (CFU/m3) بیان میشود.
از وسایل مختلفی برای نمونهبرداری استفاده میشود؛ اما بیشتر محققان از نمونه برداری تک مرحله N 6 اندرسن استفاده میکنند که در آن هوا به مدت 1 تا 2 دقیقه با سرعت 3/28 لیتر در دقیقه از یک صفحه مشبک دارای 400 سوراخ به داخل کشیده میشود و آلایندههای زیستی روی محیط کشت غنی به دام میافتند. این نمونه برداری دارای محدودیتهایی است و از آنجا که باکتریها و کپکهای هوازی، دیگر زنده یا زیست پذیر نیستند، چنین روش نمونهبرداری، قرار گرفتن در معرض آلایندهها را کمتر و در بیشتر موارد با مرتبه بزرگی یا بیشتر نشان میدهد. این به این خاطر است که آلرژیزایی مستقل از زنده بودن است.
تعیین تعداد کل کپکها از طریق به دام انداختن روی اسلاید یا پوشش شفاف چرب میکروسکوپ انجام میشود که از اولی در تحقیقات ساختمان بیشتر استفاده میشود. برای تعداد کل باکتریها از روش نمونهبرداری با کاست فیلتر و شمارش آنها در زیر میکروسکوپ اپی فلورسنس استفاده میشود. برای تعیین سطح گلوکان قارچی، مایکوتوکسین ها، اندوتوکسین ها و انواع آلرژیزاها از نمونههای جمعآوری شده روی غشا یا فیلترهای فیبری استفاده میشود.
بعد از جمعآوری، نمونه با استفاده از روش خاص هر آلاینده تجزیه میشود و غلظت به شکل µg/m3 بیان میشود.
نمونهبرداری و تجزیه سطحی
در بسیاری از ارزیابیهای محیطی، خطر احتمالی قرار گرفتن در معرض آلایندهها از روی بررسیهای کمی و کیفی نمونههای سطحی استنباط میشود. این نشان میدهد که مواد فاز ذرات به سرعت روی سطح رسوب میکنند و در برخی از موارد، خطر قرار گرفتن در معرض آلایندهها؛ نتیجه معلق شده مجدد گرد و غبار است. کپک معمولاً روی سطوح ساختمان رشد میکند.
در نمونهبرداری سطحی، با روشهای مختلف از روی سطوح ساختمان نمونهبرداری می شود و نمونهها در محیط کشت شده و بررسی میشوند. روشهای نمونهبرداری شامل تکنیک مکش، روش پاک کردن (لوله پاککن کوچک) و در مورد کپک، کشیدن نوار شفاف چسبناک به روی سطح هستند. در این روشها غلظت بر حسب CFUs بر واحد سطح بیان میشود.
از نوار شفاف چسبناک برای تشخیص گونه کپک استفاده میشود که نمونه در زیر میکروسکوپ نوری بررسی میشود. از نمونهبرداری با مکش، برای تعیین غلظت گلوکان قارچی اندوتوکسین ها و مایکوتوکسین ها استفاده میشود. غلظت اندوتوکسین و گلوکان قارچی با آزمون زیستی Limulus Amebocyte Lysate (LAL) تعیین میشود. آزمون LAL انواع مختلفی دارد که به دلیل دقت، حساسیت و تکرارپذیری، از روش رنگزای جنبشی بیشتر استفاده میشود. غلظت اندوتوکسن ها به شکل EU در واحد سطح و یا نانوگرم در واحد سطح بیان میشود که یک نانوگرم برابر با 10 تا 15 EU است. بهتر است غلظت اندوتوکسن ها با روشهای ایمنی شیمیایی انجام شود. غلظت مایکوتوکسین ها با روشهای تجزیه تعیین میشود و به شکل میکروگرم در واحد سطح بیان میشوند.
نمونهبرداری مواد آلرژیزا با استفاده از جاروبرقی (پاککننده خلأ) دارای فیلتر خاص در یک مترمربع یا به مدت 5 دقیقه انجام میشود و نمونه مورد تجزیه قرار میگیرد. غلظت مواد آلرژیزا به شکل میکروگرم در گرم غبار جمعآوری شده بیان میشود و آنتیژن سوسک به شکل واحد زیستی در هر گرم (BU/g) غبار جمعآوری شده بیان میشود. آزمون آنتیبادی برخی از جانوران به صورت تجاری وجود دارد.
نمونهبرداری تودهای
گاهی از نمونهبرداری تودهای برای شناسایی انواع کپکهای غالب در ساختمانهای آلوده استفاده میشود. مواد آلوده خرد شده، شسته شده و روی پلیت های کشت قرار داده میشوند و کلونیهایی که رشد میکنند، شناسایی میشوند.(سیارک)