متداول‌ترین مشکلات افراد مسن با فناوری اطلاعات و ارتباطات

افراد مسن و شکاف دیجیتالی

نگاه افراد مسن به اینترنت

نگاه افراد مسن به تکنولوژی 

شهروندان مسن در رابطه با ترس خود از ICT نمی‌توانستند اطلاعات زیادی در این رابطه یاد بگیرند. درنتیجه از طریق این مصاحبه‌ها و مشاهدات ما قصد داشتیم تا مشکلات متداولی که این افراد در رابطه با کار با رایانه مواجه بودند را تشخیص دهیم. گذشته از مسئله‌ای که پیش‌تر ما مورداشاره قراردادیم، قصد داریم تا به این سؤالات جواب دهیم که آیا این الگوها در واکنش‌های افراد شرکت‌کننده در تحقیق وجود دارند و یا اینکه پاسخ‌های ارائه‌شده توسط این افراد انفرادی هستند و حالت مختص به یک فرد را دربر می‌گیرند. به‌بیان‌دیگر،

آیا معیاری برای شهروندان مسن وجود دارد که میزان زیاد یادگیری ICTرا توسط آن‌ها  تحت تأثیر قرار دهد؟

درنتیجه ما می‌توانیم این معیار را مورداستفاده قرار دهیم تا بتوانیم راه مفیدی به دست آوریم تا افراد مسن را در فرایند یادگیری ICT قرار دهید و به آن‌ها کمک کنیم که هر آنچه را که یاد گرفته‌اند را به یاد داشته باشند و به آن‌ها کمک کنیم تا حس کنند که مستقل هستند و همچنین کاری کنیم که با این داده‌ها در زمان فراغت خود احساس خوب و راحتی داشته باشند.
سالخوردگی می‌تواند به‌عنوان بسیاری از تغییر و تحولات بیان شود که در آن افراد تغییرات زیادی در زندگی خود احساس می‌کنند و این روند تغییر و تحول می‌تواند به شیوه‌های مختلف مورداشاره قرار گیرد. ما می‌توانیم سن را هم ازلحاظ فیزیکی و هم ازلحاظ روانشناسی موردبررسی قرار دهیم ولی در این راستا می‌توانیم به ترتیب زمان تأثیرگذار بر این تغییر نیز اشاره داشته باشیم. این رده‌بندی که ما اشاره کردیم نقش کلیدی در تحقیق ما را بازی می‌کند. سالخوردگی متناسب با بازه‌ی زمانی به این‌گونه تعریف می‌شود که ما در بازه‌های زمانی زندگی خود دارای خصوصیات مشخصی می‌شویم. ما همچنین این نکته را باید در ذهن داشته باشیم که این نوع تعریف‌ها می‌توانند در عوام مربوط به جامعه‌شناسی نیز مورداشاره قرار گیرند (هرچقدر افراد در جامعه سالخورده‌تر باشند افراد زیادی را در جامعه خواهیم داشت که دارای مشخصه‌های حیات محور این‌چنین هستند). با توجه به این زمینه، مزایای سن متکی به بازه‌ی زمان عبارت‌اند از شفافیت، سادگی و قابل‌مقایسه بودن. باید اشاره شود که تقسیم‌بندی دوره‌ی زمانی نمی‌توانند اهمیت رشد شناسی در بین زنان و مردان را موردبررسی قرار دهند بلکه اهمیت این موضوع در بررسی‌های فردی در مقابل گروهی از افراد با همان سن قرار دارد. با توجه به تعریف علمی، یک فرد مسن به‌عنوان فردی تعریف می‌شود که به سن بازنشستگی رسیده است. سازمان بهداشت جهانی با توجه به شهروندان مسن، آن‌ها را ازلحاظ سن به‌صورت زیر طبقه‌بندی می‌کند:
- 45-59 (میان‌سال یا بالغ)،
- 60 – 76 (در آغاز دوره‌ی کهن‌سالی)
- 75-89 (کهن‌سال)
- 90 سال و یا بیشتر (افراد بسیار کهن‌سال).
مرز بین 60 سالگی یک نقطه‌ی انتخابی برای تحقیق ما و افراد شرکت‌کننده در تحقیق است که تمام این افراد شرکت‌کننده از 60 سال به بالا انتخاب شدند.
3. افراد مسن‌تر و آموزش‌های آتی آن‌ها در زمینه ی ICT
با توجه به تحقیقات اخیر درزمینه‌ی ICT می‌توان زندگی فردی و اجتماعی و سلامت‌محور افراد را اصلاح کرد. در راستای افزایش تعداد افراد مسن سالم در جامعه‌ی ما، می‌توان تعداد افراد مسنی که از رایانه را استفاده می‌کنند را افزایش دهیم. فناوری به افراد مسن کمک می‌کند تا ارتباط خود را اعضای خانواده و دوستان خود حفظ کنند و همچنین برای آن‌ها مهارت‌های تفریحی و مکمل را ایجاد می‌کند و همچنین به آن‌ها کمک می‌کند تا انگیزشی برای زندگی خود ایجاد کنند و همچنین اطلاعات مربوط به‌سلامت خود را به دست آورند و همچنین می‌توانند با افراد دخیل در سلامت خود ارتباط داشته باشند. به‌علاوه استفاده از فناوری می‌تواند برای آن‌ها ارتباط اجتماعی بیشتر، اعتماد بنفس و رضایت فردی ایجاد کند و همچنین آن‌ها می‌توانند حس غروری برای خود داشته باشند. فناوری مانند رایانه، تلفن‌های هوشمند و یا تبلت می‌توانند ارتباط را برای افراد مسن به معنای واقعی تسهیل کنند. با این عوامل، افراد مسن می‌توانند تجربه‌ی خود را با افراد دیگر به اشتراک بگذارند و با جهان اطراف خود ارتباط بهتری داشته باند. همچنین فرصت‌هایی در راستای استفاده از اسکایپ و دیگر رسانه‌های اجتماعی وجود دارد که با آن‌ها می‌توانند ارتباط خود را با دوستان و آشنایان حفظ کنند و برای افرادی که این مکانان را ندارند ایجاد ارتباط در عصر کنونی دشوار خواهد بود.
حس عدم مراقبت و بی‌دقت بسیاری از افرادی که هنوز در سن کاری هستند در راستای کنترل و همچنین موفقیت می‌تواند برای افراد مسن تهدیدکننده باشند و باعث می‌شود که آن‌ها تا حدی احساس تهدید کنند. برخی از کمپین‌های رسانه‌ای بسیاری از افراد مسن را در این زمینه تمسخر می‌کنند و یا دست‌کم می‌گیرند. در همین راستا حتی در خانه و یا محیط خانوادگی، افراد مسن امکان دارد حس تنهایی و یا طرد کنند که این احساس می‌تواند از وجود فناوری‌های مدرن در کنار آن‌ها ناشی شود که بااین‌همه فناوری آن‌ها بازهم نمی‌خواهند تا مدرن شوند. به این دلیل افراد مسن امکان دارد احساس دور ماندن و خارج از دسترس بودن داشته باشند. در عصر دیجیتال کنونی، نوآوری‌ها و اختراعات فناوری محور می‌تواند با افراد مسن همسو باشند و زمینه‌های اجتماعی و انزوا را در خانواده‌های این افراد مسن را تحت شعاع قرار دهند. در همین راستا می‌توان نیاز به پردازش عواملی اشاره کرد که در ایجاد این حالت دخیل هستند و نقش مهمی دارند.
برخلاف این مسئله، برای کسی ضروری نیست تا به عقب برود تا درزمینه‌ی فناوری‌های مدرن قرار گیرد، بلکه می‌تواند به‌اندازه‌ای دید مناسبی داشته باشد که بتواند فناوری را هر طور که هست قبول کند و این زمینه به سن فرد استفاده‌کننده بستگی ندارد. به‌علاوه در بسترهایی که افرا مسن می‌توانند کار با رایانه را یاد بگیرند، ما می‌توانیم از احتمالاتی استفاده کنیم که به میزان مناسب بتوانیم ترکیب خوبی از گروه‌های مختلف سنی را در فرایندهای کاری دخیل کنیم و از ارتباطات ایجادشده توسط آن‌ها استفاده کنیم. این روند می‌تواند به‌عنوان یک‌روند کلیدی در ارائه‌ی خط‌مشی در اجتماع مطرح شود؛ زیرا این حالت یکی از راه‌هایی است که می‌تواند الگوی های مشخص را بیان کند. افراد مسن کنونی می‌توانند و باید زمان بیشتری در نیروی کاری باقی بمانند و همچنین با این روش می‌توان نسبت افرادی که به مستمری وابسته هستند را تعدیل کرد. درواقع در رابطه با تعریف OECD، افزایش سن می‌تواند در برخی افراد بیان‌کننده‌ی میران قدرت بازده فرد در خانه و جامعه باشد. به‌بیان‌دیگر افراد مسن باید بتوانند تصمیمات منعطفی در این زمینه اتخاذ کنند که چگونه می‌توانند در پاییز زمان خود را سپری کنند.
روند رشد و فعالیت دنباله‌دار یک عامل حیاتی و کلیدی در تمامی گروه‌های سنی است. برای یک‌روند سالخوردگی سالم و ایجادکننده‌ی انگیزش، یادگیری عوامل جدید به‌عنوان یک بستر کلیدی و مهم مطرح می‌شود. درنتیجه می‌توان گفت که یادگیری نه‌تنها برای فراگیری تجربه و دانش جدید نیاز است بلکه برای سلامت و رفاه افراد نیز مناسب است؛ و کشف و یادگیری روندهای اجرایی جدید در دنیای ICT یکی از راه‌های مهم در به دست آوردن قدرت فعال بودن است و می‌تواند به افراد مسن این امکان را بدهد که بتوانند تصمیمات بهتر بگیرند و همچنین می‌توانند این فرصت را داشته باشند که با افرادی که از آن‌ها جوان‌تر هستند ارتباط مناسب‌تری برقرار کنند.

در همین راستا، افراد مسن با استفاده از ICT می‌توانند به منابع دیگر نیز مرتبط شوند و همچنین ارتباط خود را با دوستان و خانواده‌ی خود به میزان راحت‌تری حفظ کنند و همچنین می‌توانند اطلاعات بهتری به دست آورند که در غیر این صورت ممکن نبودند و این روند می‌تواند به میزان مناسب یک حالت قدرت بخش برای آن‌ها باشد. به‌علاوه، اثبات‌شده است که استفاده از اینترنت توسط افراد مسن می‌تواند ذهن و قدرت عقلانی آن‌ها را افزایش دهد.

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، استفاده از ICT همچنین می‌تواند شرایط کاری را نیز اصلاح کند. به‌طور خاص اگر بیان کنیم، ارتباط از راه دور می‌تواند به ما کمک کند تا ساعات کاری در طول روز را افزایش دهید که در غیر این صورت بیشتر زمان صرف رفت‌وآمد به محیط‌های کاری می‌شود. در ذهن داشته باشید که موانع فیزیکی نیز می‌توانند برای افراد مشکلاتی را ایجاد کنند و به همین جهت است که افراد مسن در خانه بسیار راحت‌تر هستند و می‌توانند به میزان مناسب‌تری با رایانه کار کنند و در اینجاست که می‌توان بیان نمود که کار با رایانه بسیار باارزش است.
بااین‌وجود می‌توان در ذهن داشت که درحالی‌که ICT را اجرا می‌کنیم و با آن کار می‌کنیم، امکان دارد برای افراد دیگر بسیار دشوار باشد که بتوانند اصول مقدماتی را یاد بگیرند و آن‌ها را به کار ببندند. به‌علاوه باید در ذهن داشت که افراد مسن در عصر دیجیتال به دنیا نیامده‌اند. برای آن‌ها فناوری مدرن و استفاده از آن به‌طور طبیعی بیان نمی‌شوند و بسیاری از آن‌ها این نگرانی دارند که نتوانند در فرایندهای مدرن قرار گیرند.

مسائلی که به میزان زیاد افراد مسن در رابطه باکار با ICT با آن‌ها مواجه هستند

هرچند امکان دارد که روند ارتباطی مدرن افراد را از ارتباط چهره به چهره و تجربه‌ی ارتباط انسانی به دور نگه‌دارند، ولی بااین‌وجود می‌تواند روندهای ارتباطی را برای بسیاری از افراد مسن که دوست دارند با خانواده و دوستان خود ارتباط داشته باشند را تسهیل ‌کند. امکان دارد این دوستان و آشنایان کسانی باشند که به دلیل بیماری و مشکلاتی دیگر از این افراد مسن به دور باشند و افراد مسن نیز بدون کمک فناوری نتوانند با آن‌ها ارتباط برقرار کنند. یک مثال خود در این زمینه از طرف شرکت‌کننده‌ی زیر ارائه شد که در تحقیق ما شرکت نمود. در زیر می‌توانیم دیدگاه وی را شاهد باشیم:
" برای من بسیار مهم است که بدانم که چگونه با رایانه کار می‌کنند. این امر برای من استقلال به بار می‌آورد. عوامل زیادی در این رایانه وجود دارند که من از آن‌ها اطلاعی ندارم ولی می‌توانم به‌سرعت بنویسم. و می‌توانم برای فامیل خود که در خارج هستند نامه بنویسم، عکس ارسال کنم و بخشی از زندگی خود را با آن‌ها به اشتراک گذرام. رایانه واقعاً به استقلال من کمک کرده است. (مؤنث، تحصیلات: دوره‌ی متوسطه، 78 ساله).
یک فرد دیگر شرکت‌کننده در تحقیق موقعیت موردنظر را به‌طور مشابه درک و دریافت می‌کند.
" من از توسعه و داشتن مهارت در گزینه‌های جدید استقبال می‌کنم زیرا این عامل به زندگی من سرعت می‌بخشد و به من کمک می‌کند تا با افراد دیگر ارتباط داشته باشم، به اطلاعات دسترسی داشته باشم و یا حتی خرید کنم." (مذکر، تحصیلات دانشگاهی، 76 ساله)
موقعیت‌هایی که در ICT افراد مسن به میزان زیاد با آن‌ها سروکار دارد (و برای این عوامل به میزان زیاد از رایانه استفاده می‌کنند) در جدول زیر مورداشاره قرارگرفته است 
جدول 1: اغلب موارد با عوامل آموزشی افراد مسن سروکار دارند. ما به یاد داریم که 5 نفر در این تحقیق کیفی حضور داشتند. هرکدام از آن‌ها می‌توانستند پاسخ‌های بیشتری را به این سؤالات ارائه دهند. این جواب‌ها در جدول جمع‌آوری‌شده‌اند. از این پاسخ‌ها ما می‌توانیم به این نتیجه برسیم که اکثر افراد شرکت‌کننده در تحقیق از رایانه استفاده می‌کنند تا از اینترنت اطلاعات به دست آورند، ایمیل بفرستند، داستان‌های خبری بخوانند، به وبلاگ‌ها سر بزنند و یا با دیگران اسکایپ کنند.

در رابطه با جدول بالایی، یکی از افراد شرکت‌کننده در این مقاله علمی تحقیقی این‌گونه بیان می‌کند:
"من به‌شخصه با رایانه ترجمه‌های زیادی از زبان چکی به انگلیسی انجام می‌دهم به همین دلیل باید زیاد بنویسم. از صفحات وب‌سایت‌های مختلف مطالب زیادی را می‌خوانم، برای مثال به خبرهای اقتصادی سر می‌زنم و مقالاتی در رابطه با تاریخ می‌خوانم. شبکه‌های اجتماعی زیاد توجه من را به خود جلب نمی‌کنند. به نظر من دوست شدن به‌صورت اینترنتی کار احمقانه‌ای است " (مؤنث، تحصیلات متوسطه، 78 ساله)
زمانی که افراد مسن کار با رایانه را یاد می‌گیرند مهم‌ترین عاملی که به ذهن آن‌ها می‌آید این است که چه مدت زمان طول می‌کشد تا بتوانند این مهارت جدید را یاد بگیرند؛ و روند ایجاد ادراک موردنیاز آن‌ها از رایانه آهسته‌تر از آن است که انتظارش را داشته‌اند. به همین دلیل نیاز است که چندین گام را تکرار کنند، به دلیل انجام برخی از تکرارها، در برخی موارد می‌شود از تکالیف کار در خانه استفاده کرد تا با این روش بتوانند یک موضوع مشخص را در ذهن داشته باشند و بارها و بارها بتوانند از آن عامل درروند کاری تفکری خود استفاده کنند. اکثر افراد شرکت‌کننده در تحقیق یعنی در حدود 90% از آن‌ها بر این دیدگاه توافق دارند که زمان بسیار سختی را سپری کردند تا بتوانند در این فرایند جدید به مهارت برسند و در این راستا آن‌ها باید عوامل مختلف را به میزان زیاد تکرار و تمرین می‌کردند تا بتوانند در آن روند به‌خصوص به مهارت برسند. این عامل به‌عنوان یک‌روند آسیب‌پذیری توسط افراد شرکت‌کننده در تحقیق مورداشاره قرار گرفت و همچنین توسط معلم در سر کلاس نیز مشاهده شد. در رابطه با دنیای ICT که برای افراد مسن کمی عجیب و ناشناخته بود، می‌توان به این فرض رسید که این روند به این دلیل به وجود می‌آید که افراد سن هیچ‌گونه آموزش قبلی در رابطه با ICT نداشته‌اند. مشکلات تأثیرگذاری که توسط افراد شرکت‌کننده‌ی در تحقیق اشاره شدند به ترتیب زیر هستند: دانلود کردن شکل و فایل از اینترنت (80%)، ایجاد و تغییر نام فایل‌ها (%80)، جابجا کردن فایل‌ها بین پوشه‌ها (80%) تغییر نام فایل‌ها (60%) و دانلود کردن ضمیمه‌های ایمیل‌ها (40%). این موقعیت می‌تواند برای تمام افراد مسن یکسان و مشترک باشد. برای مثال روند اجرای جابجایی فایل‌ها در بین پوشه‌ها می‌تواند فراتر از ظرفیت‌های افراد شرکت‌کننده باشد. برخی از افراد شرکت‌کننده با روند کلی آشنا هستند ولی به دلیل زمان‌بر بودن آن، از آن صرف‌نظر می‌کنند. در راستای تغییر نام فایل و یا پوشه، بسیاری از افراد شرکت‌کننده در تحقیق قادر به انجام آن نبودند. عمل کلیک راست برای برخی از افراد شرکت‌کننده در تحقیق عجیب بود زیرا در برخی موارد کلیک سمت راست با کلیک سمت چپ اشتباه می‌گرفتند. برخی از موارد موجود در این زمینه نمی‌توانستند فرایند مشخص را درزمینه‌ی ICT ارائه دهند. یکی از افراد شرکت‌کننده در تحقیق بیان نمود که نمی‌داند واقعاً فیس‌بوک به چه دلیل وجود دارد و همچنین چرایی ماهیت دیگر شبکه‌های اجتماعی را نیز متوجه نبود. وی می‌خواست بداند که مردم در این‌گونه شبکه‌های اجتماعی به دنبال چه جیزی هستند. دیگر افراد مسن در رابطه با ویروس‌های رایانه اطلاعاتی نداشتند و نمی‌دانستند که از کجا می‌آیند و چگونه می‌توانند بر رایانه تأثیر داشته باشند. یکی از خانم‌های شرکت‌کننده در تحقیق در اولین مصاحبه بیان نمود که فرق بین فایل و پوشه را نمی‌داند و همچنین نمی‌داند که چگونه می‌توان آن را ایجاد کرد. وی همچنین با مفهومی مانند ‚Save to Favourites‘ آشنا نبود، درحالی‌که کودکان و نوه‌های وی به میزان زیاد به وی گفته بودند که در این بخش می‌تواند وب‌سایت‌های موردنظر خود را ذخیره کند؛ و روند کاری را برای وی بر روی کاغذ نوشته بودند ولی بااین‌وجود او باید فکر می‌کرد و رابطه‌ی آن را با رایانه پیدا می‌کرد.. یکی از افراد مسن در راستای یادگیری و به کاربست عوامل متعدد دشواری‌هایی را مورداشاره قرارداد و بیان نمود :" هر بار که چیز جدیدی در رایانه به من نشان می‌دهند، واقعاً برای من بی‌ارزش جلوه می‌کند. برای من این عوامل فقط شبیه جعبه هستند ولی درون آن‌ها کارهایی در حال اجراست و با آن‌ها می‌توانیم به دنیای پیرامون خود نگاهی بیندازیم. ولی برای من تقریباً غیرقابل درک هستند". (مذکر، تحصیلات متوسطه، 76 ساله).
در رابطه با فناوری‌های مدرن (برای مثال در سؤالات به تبلت و گوشی‌های هوشمند اشاره داریم) که افراد مسن با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنند، اغلب اوقات نمی‌توانند ارتباط خوبی با آن‌ها ایجاد کنند. آن‌ها دوست دارند تا آن عامل را شرح دهند و بتوانند آن را به جزئیات مختلف تقسیم کرده و شرح دهند. برخی از آن‌ها اعلام می‌کنند هرچند اگر آن عامل برای آن‌ها قابل‌درک نباشید ولی بازهم کشف کردن چیزهای جدید می‌تواند برای آن‌ها لذت‌بخش باشد و می‌توانند به این نتیجه برسند که آن‌ها با یک ابزار جدید چه‌کارهایی می‌توانند انجام دهند و می‌توانند اطلاعات مناسبی را در رابطه با نحوه‌ی کنترل آن به دست آورند.
" من فناوری را به‌عنوان عاملی انگیزشی یافته‌ام که به من در راستای عوامل جدید انگیزش و لذت می‌دهد. ولی اغلب قادر به استفاده از آن‌ها نیستم و این موضوع موجب ترس و وحشت من می‌شود. برای مثال من هیچ‌وقت از تبلت استفاده نمی‌کنم ". (مؤنث، 60 ساله).
با مقایسه‌ی گفته‌های افراد شرکت‌کننده در تحقیق و مشاهدات خود می‌توانیم بیان کنیم که در بین موقعیت‌ها هم‌پوشانی وجود دارد. وقتی‌که افراد مسن این موقعیت رادارند که فناوری جدید را ببینند و از آن استفاده کنند (یک تبلت، گوشی هوشمند، و یا یک دستگاه خواندن کتاب‌های الکترونیک) آن‌ها اغلب به‌صورت مثبت واکنش نشان می‌دهند ولی اغلب اوقات این واکنش بااحتیاط نیز همراه است. در رابطه با ابزار خواندن کتاب‌های الکترونیک، بیان می‌کنند که مطمئن نیستند بتوانند از آن‌ها استفاده کنند ولی در یک بررسی دقیق اشاره می‌کنند که این عوامل حتی می‌توانند کاربردی نیز باشند. ولی همه‌ی آن‌ها بیان می‌کنند که کتاب‌های سنتی کاغذی بهتر هستند و هیچ‌چیزی نمی‌تواند جایگزین آن‌ها باشد. بااین‌وجود ابزار هوشمند می‌توانند به‌طور مشخص واکنش‌های مثبتی را به همراه داشته باشند زیرا شما می‌توانید آن‌ها را به اشتراک بگذارید و آن‌ها را لمس کنید. ولی موقعیت‌ها و امکاناتی که توسطICT برای افراد مسن ارائه می‌شد توسط آن‌ها به‌صورت متفاوتی درک و دریافت می‌شد اغلب آن‌ها باور داشتند که این فرایندهای مثبت هستند و همچنین بیان می‌کردند که با این روش می‌توانند اطلاعات بیشتری از وب‌سایت به دست آورند. در بین عوامل منفی می‌توان به این موارد اشاره داشت که این ابزارها دارای پیچیدگی‌هایی هستند که باعث ترس این افراد می‌شوند و نمی‌دانند که اگر خود فناوری خراب شود چه‌کاری باید انجام دهند.
" بسیار خوب است که من بتوانم برای دوستان خود ایمیل بفرستم و همه نوع اطلاعات را به دست آورم. ولی اگر حقیقت را بگویم می‌ترسم که روزی که خود فناوری خراب شود چه اتفاقی خواهد افتاد. واقعاً چه روی خواهد داد؟ در حال حاضر ما به میزان زیادی به آن وابسته هستیم. (مؤنث، تحصیلات متوسطه، 78 ساله)
" در حال حاضر باارزش‌ترین چیز برای من دسترسی سریع به بسیاری از موضوعات تاریخی است . قبلاً من مجبور بودم که در کتابخانه‌ی براتیسلاوا به دنبال این اطلاعات باشم ولی در حاضر با رایانه‌ی خود رد اتاق نشیمن به مه نوع اطلاعات دسترسی دارم ". (مذکر، تحصیلات دانشگاهی، 76 ساله).
" من از توسعه‌ی اینترنت و فرصت‌هایی که آن برای ارتباط افراد، به دست آوردن اطلاعات ، خرید و غیره فراهم آورده است خوشحال هستم. ولی می‌ترسم به آن میزان زنده نمانم که تمام آن‌ها را یاد بگیرم ". (مون، تحصیلات متوسطه، 60 ساله).
ما وقتی‌که اطلاعات ارائه‌شده از این بیانات و مشاهدات خود را خلاصه می‌کنیم می‌توانیم به این نتیجه‌گیری برسیم که دشواری‌هایی که افراد مسن با ICT تجربه می‌کنند تقریباً شبیه به هم است. بسیاری از این مشکلات می‌توانند به دلیل آموزش غلط و یا فقدان آموزش از سوی یک معلم و یا اعضای خانواده باشد که این افراد فکر می‌کنند که فشار دادن چند کلیک برای این افراد مافی است. ولی درواقع در این حالت افراد مسن نمی‌توانند چیزی یاد بگیرند. در این حالت افراد مسن ساکت می‌مانند و حس می‌کنند که برای کودکان و نوه‌های خود مایع رنجش هستند که این حالت زانی بیشتر احساس می‌شود که آن‌ها مرتکب اشتباهی درروند کار با رایانه شوند.
بعد از دوره‌ی آموزشی – که به‌صورت دوره‌ی آموزشی انفرادی بود - مصاحبه‌های نهایی برای به دست آوردن بازخورد انجام گرفتند. تمام شهروندان مسن که در تحقیق شرکت کرده بودند بیان نمودند که برنامه‌های آموزشی به میزیان بسیار بیشتری از آموزش‌های گروهی بهتر است. در راستای میزان پیشرفت، شهروندان مسن به خود امتیاز بین 7 تا 8 را دادند که در این زمینه امتیاز 10 بیشترین امتیاز بود. معلمان همچنین پیشرفت بیشتری در این افراد نسبت به احساس خود آن‌ها دیدند. هرچند تکرارهای بسیار زیادی انجم می‌گرفت تا آن‌ها بتوانند درروند کنترل رایانه موفقیت به دست آورند ولی بازهم پیشرفت آن‌ها چشمگیر بود.در حال حاضر تمام این افراد مسن می‌دانستند که چگونه فایل ایجاد کنند و یا یک پ.شه را نامگذاری کرده و یا آن را پاک کنند. آن‌ها می‌توانند فایل‌ها رابین پوشه‌ها جابجا کنند و تصاویر و ضمیمه‌های ایمیل را دانلود کنند. آن‌ها می‌توانند بگویند که منظور از bookmark یعنی چه و چگونه می‌توان از آن استفاده کرد و همچنین بسیاری از مهارت‌های دیگر نیز یاد گرفتند.
می‌توان نتیجه‌گیری کرد که این امر یک حالت بسیار مثبت تلقی می‌شود که افراد مسن بتوانند تعداد زیادی از دوره‌های آموزشی داشته باشند تا بتوانند درزمینه‌ی ICT موفق باشند. هرچند آموزش‌های گروهی می‌تواند برای این افراد مزیت‌هایی داشته باشد ولی باید در ذهن داشته باشیم که در همین آموزش‌های گروه امکان دارند ناهماهنگی‌هایی در رابطه بامهارت ایجاد شود. وقتی‌که طبقه‌بندی مهارتی نمی‌تواند در رابطه با آن‌ها به دیدگاه مناسبی برسد، افراد مسن دوست دارند تا خود را افراد تازه‌کار معرفی کنند. هرچند این امکان نیز وجود دارد که زمانی که افراد مسن در بین افراد تازه‌کار قرار می‌گیرند می‌توانند مهارت‌هایی داشته باشند که از مهارت‌های این افراد بیشتر باشند.

درنهایت باید این موضوع را نیز در نظر داشت، هرچند که افراد مسن می‌توانند در گروه‌هایی عضو شوند و با افراد حاضر در کلاس ارتباط داشته باشند، امکان دارد زمانی که از معلم سؤالی بپرسند احساس خجالت کنند که امکان دارد افراد دیگر آن‌ها را ناتوان ببیند. به همین دلیل اغلب اوقات آن‌ها حرف نمی‌زنند.

شاید این عدم مطرح کردن سؤال به این دلیل باشد که آن‌ها تجربه‌ی آن را داشته باشند که وقتی‌که از کودکان و یا نوه‌های خود سؤال پرسیده باشند آن‌ها سریع از کوره دررفته باشند. به همین دلیل ما در این تحقیق کیفی تصمیم گرفتیم که :

افراد مسن می‌توانند به‌صورت انفرادی یادگیری بهتری داشته باشند تا اینکه در کلاس‌های گروهی.

درس‌های انفرادی می‌توانند برای افرادی که کمی با رایانه‌ها مشکل‌دارند مناسب باشد و همچنین یک معلم ماهر و بامعلومات در این زمینه می‌تواند کمک بسیار زیاد به آن‌ها بکند.(سیارک)