پنج سؤال اساسی

وقتی شما شروع به فکر کردن درباره پروژه تحقیقاتی تان می کنید، باید پنج سؤال اساسی را مد نظر داشته باشید: چه چیزی؟ چرا؟ چه کسی؟ کجا؟ کی؟
وقتی این پنج سؤال را به طور کامل مورد ملاحظه قرار دادید، آن وقت می توانید به این مطلب فکر کنید که اطلاعات مورد نیازتان را چگونه جمع خواهید کرد.

چه چیزی؟

تحقیق شما درباره چه چیزی است؟ پاسخ این سؤال را باید با تمام جزئیاتش ارائه دهید. یکی از سخت ترین مراحل ابتدائی انجام یک تحقیق این است که بتوانید پروژه خودتان را تعریف کنید. بسیاری از تحقیقات به دلیل عدم توانائی محقق بر تعریف پروژه تحقیقاتی اش با شکست مواجه می شوند. شما باید بتوانید پروژه خودتان را در یک جمله خلاصه کنید. اگر شما نمی توانید این کار را بکنید، مطمئن باشید که یا موضوع تحقیقتان بسیار گسترده است، یا این که حدود و ثغور آن به درستی مشخص نیست یا این که بیش از اندازه مبهم است.

چرا؟

چرا شما می خواهید این تحقیق را انجام دهید؟ هدف شما از انجام این تحقیق چیست؟ خوب استاد یا رئیس تان شما را موظف به انجام تحقیق کرده است، اما باز باید شما دلیلی برای انتخاب این موضوع خاص برای تحقیق داشته باشید. شاید دلیل این انتخاب صرفاً علاقه شما به این موضوع خاص باشد. این برای شروع خوب است چرا که شما باید به موضوع مورد تحقیقتان علاقمند باشید تا بتوانید شور اشتیاق و انگیزه لازم برای به انجام رساندن تحقیق را در خودتان حفظ کنید. یا این که شاید شما متوجه شکاف ها و کمبودهائی در ادبیات تحقیقی موجود شده اید این دلیل خوبی برای انجام تحقیق است چرا که نشان می دهد که شما تحقیقی وافی و کافی درباره پیشینه مطالعاتی موضوع مورد نظرتان انجام داده اید.
یا این که شاید شما می خواهید برای یک کار خدماتی یا تجاری یک سرمایه گذار پیدا کنید، و به همین دلیل اول تحقیق می کنید که بفهمید که آیا تقاضائی برای خدمتی که شما می خواهید عرضه کنید وجود دارد یا نه. مهم نیست که دلیل شما برای انجام پروژه تحقیقاتی مورد نظرتان چیست، هر چه باشد باید به صورت دقیق درباره چرائی و مقصودتان از انجام این تحقیق بیاندیشید، زیرا این بر روی موضوع تحقیق، روش تحقیق و نیز نحوه ارائه یافته های تحقیق تأثیرگذار خواهد بود. اگر شما این تحقیق را به عنوان یک رساله دانشگاهی انجام می دهید، آیا تحقیق شما زمینه را برای وصول به معیارهای فکری مد نظر مهیا می سازد؟ آیا تحقیق شما مواد لازم برای تهیه یک رساله دانشگاهی را در اختیارتان قرار خواهد داد؟ یا این که تحقیق شما موادی مبهم و زیاد را جمع خواهد کرد که قابل تلخیص در قالب رساله مورد نظر شما نخواهد بود؟ اگر شما این تحقیق را به قصد دریافت کمک مالی تحقیقاتی از یک مؤسسه دانشگاهی انجام می دهید آیا از فرمت مورد نظر این مؤسسه اطلاع دارید؟ اگر اطلاع دارید، شما باید تحقیقتان را طوری برنامه ریزی کنید که مطابق با فرمت مورد نظر باشد.

چه کسی؟

چه کسانی در تحقیق شما شرکت خواهند کرد؟ (من در این کتاب به کسانی که در تحقیق شرکت می کنند، شرکت کنندگان یا پاسخ دهندگان می گویم و اصلاً علاقه ای به اصطلاح مرسوم سوژه ها ندارم). در این مرحله از تحقیق ضرورتی ندارد که دلنگران تعداد شرکت کنندگان در تحقیقتان باشید چرا که بعداً می توانید نقایص را برطرف کنید. با این حال شما باید بدانید که با چه نوع افرادی سر وکار خواهید داشت و باید بدانید که چگونه با آن ها ارتباط برقرار خواهید کرد. اگر شما مجبور به انجام تحقیق در بازه زمانی مشخصی هستید، نباید کسانی را برای تحقیق انتخاب کنید که ارتباط برقرار کردن با آنها برای شما هزینه هائی را در بر دارد. همچنین اینترنت راهی کم هزینه برای دسترسی به افراد مورد نظرتان است خصوصاً اگر دانشجو هستید و به اینترنت مجانی دسترسی دارید.

کجا؟

شما کجا قرار است که تحقیقتان را انجام دهید؟ اگر به این موضوع از لحاظ جغرافیائی بیاندیشید این مسأله به شما کمک خواهد کرد که دامنه تحقیقات خودتان را محدود به مکانی خاص کنید. همچنین باید به وقت و منابع مالی ای که در اختیار دارید بیاندیشید. اگر شما دانشجوئی هستید که هزینه های سفرتان را کسی تأمین نمی کند باید مکانی را برای تحقیق انتخاب کنید که به منزل، کالج یا دانشگاه تان نزدیک باشد. اگر شما به لحاظ مالی ضعیف هستید و مشکل بودجه دارید، مکانی را انتخاب کنید که بتوانید با پای پیاده به آن جا بروید و نیازی به پرداخت هزینه حمل و نقل شهری نداشته باشید.
همچنین شما باید به مکان انجام تحقیقات میدانی تان نیز بیاندیشید. دقیقاً کجا قرار است که مصاحبه های رو در روی تان را انجام دهید؟ آیا اتاقی در موسسه شما وجود دارد که به صورت مجانی در اختیارتان قرار گیرد؟ یا این که شما تصمیم دارید که مصاحبه ها را در خانه خود شرکت کنندگان در تحقیق انجام دهید؟ آیا انجام این کار فکر خوبی است؟ آیا با این کار خودتان را به خطر نمی اندازید؟ آیا شما با این کار مشکلی ندارید؟ اگر پاسخ تان به این دو سوال اخیر نه است شما باید حتماً یک بار دیگر درباره موضوع مورد تحقیقتان بیاندیشید. طی این 15 سال من فقط یک بار در خانه یک غریبه احساس ناراحتی کردم . این اتفاق ممکن است برای شما هم رخ دهد و نباید به راحتی خودتان را در معرض خطر قرار دهید. به این موضوع به صورتی دقیق فکر کنید که آیا موضوعی که برای تحقیق انتخاب کرده اید سلامتی شما را به خطر می اندازد یا نه؟

کی؟

شما کی قرار است که تحقیقتان را انجام دهید؟ اندیشیدن به این موضوع به شما کمک خواهد کرد که بدانید آیا موضوعی که برای تحقیق انتخاب کرده اید در بازه زمانی مورد نظرتان قابل اجراست یا نه. این موضوع همچنین درباره زمانبندی دقیق مصاحبه ها با شرکت کنندگان در تحقیق به شما کمک خواهد کرد. شما خواهید دانست که آیا شرکت کنندگان در زمان مورد نظر شما در دسترس هستند یا نه. اگر شما می خواهید درباره وضعیت کلاس های درس و دانش آموزان در مدارس تحقیق کنید نباید تعطیلات تابستانی را برای انجام کار تحقیقی تان انتخاب کنید. شاید در ظاهر این موضوع واضح به نظر برسد، ولی من چندین پروپوزال تحقیقاتی خوب را مشاهده کرده ام که دانشجویان در زمان جمع آوری اطلاعات به افراد مورد نظرشان دسترسی ندارند.
بعد از این که به این سوالات اساسی به صورت دقیق فکر کردید، تلاش کنید که پروژه تحقیقاتی تان را در یک جمله خلاصه کنید. بعد از انجام این کار، با رئیس یا استادتان مشورت کنید و درباره موضوعی که انتخاب کرده اید از آن ها نظرخواهی کنید. از آن ها بپرسید که آیا موضوع مورد تحقیق شما را درک می کنند؟ اگر پروپوزال تحقیقاتی تان برای آن ها مبهم است آن را بازنویسی کنید و یک بار دیگر به آن ها نشان دهید. من نمی توانم بیش از این بر اهمیت این مرحله از تحقیق تأکید کنم. اگر مطالبی را که تا اینجا بیان کردم به صورت دقیق درک کنید، در ادامه مراحل تحقیقاتی تان کارتان با دشواری مواجه نخواهد شد. اگر شما این مطالب را به درستی درک نکنید در ادامه با مشکل روبرو خواهید شد. (سیارک)

روش های متدوال در تحقیق کیفی

ویلیام گیبسون: آینده همینجاست، فقط هنوز آنطور که باید خود را نشان نداده است.
در تلاشی که برای معنا بخشیدن و نیز یافتن مفهمومی برای دنیای روش های کیفی شده، برخی از نویسندگان این موضوع را از این لحاظ مورد توجه قرارداده اند که آن میتواند زمانی برای تکامل و توسعه به مرور زمان باشد در حالیکه، برخی دیگر ازنویسندگان به این موضوع روی آورده اند تا به درک و استنباطی از روش های متفاوت و مقایسه ای آن برسند، روش هایی مانند: روش های علمی، هنری، ادبی و انتقادی، و مشارکتی. برای بحث درباره ی دستورالعمل های اینده برای تحقیق کیفی در رشته ی ازدواج و خانواده درمانی، من تصورات و مفاهیم روش های مقایسه ای را از این رو انتخاب می کنم تا با ارزیابی گرایشات و تمایلات امروز، الگوها و ایده های فردا را ارائه دهم. این روش مفید و موثریست تا نشان دهم که چه اشکالی از تحقیق کیفی، درقلمرو ادبیات ازدواج و خانواده درمانی سیطره دارند و برجسته می باشند. این روش همچنین میتواند سرنخ هایی را به این دستورالعمل ها بدهد که در انها ممکن است محقق این روش ها را برای تحقیق خویش به کار گیرد.

روش علمی تحقیق کیفی

محققان کیفی که از دیدگاه علمی پشتیبانی کرده و خط و مشی انها رویکردی علمی دارد، برآنند تا تحقیقات خود را در ارتباط با علوم طبیعی و اجتماعی سامان داده و به انجام رسانند. تحقیق انها گویای نتایج حاصل از همکاری های کمی و تجربی آنهاست، که در آن شناخت ماهیت ها و منابعی مورد تاکید قرار گرفته است که طرفدار دیدگاه های رئالیسمی(واقع گرایی) یا اثبات گرایی می باشد؛ روش انها در زمینه ی تشریح شیوه ی خود برای نمونه برداری، انتخاب اطلاعات، تدوین و آماده سازی، وتحلیل بسیار توانمند و موثر بوده است؛ انها به دقت تلاش های خود را برای هر چه معتبرتر و دقیق تر ساختن مطالعاتشان تشریح نموده اند. نتایج مطالعات آنها درقالب گزارشاتی منتشر شده اند که مشابه همان روش هایی است که مورد استفاده ی همکاران آنها قرارگرفته است. آنها همچنین تمایل دارند تا تحقیقات کیفی خود را درزمینه ی پروژه های کمی قرارداده وبه انجام رسانند( مانند: تحقیق کیفی به عنوان آماده سازی پیش از مطالعه، تحلیل اطلاعات کیفی به عنوان ابزاری برای مثلث سازی با تحلیل اطلاعات کمی، وتحقیق کیفی به عنوان تجزیه و تحلیلی که بعد ها قرار است از بررسی کمی تکمیل شده صورت پذیرد). در این پژوهشی که تحت تسلط علم بوده و خط و مشی آن بر اساس علم است، اکثر محققان کیفی با موفقیت توانسته اند روش هایی برای انجام تحقیق کیفی خلق کنند که راه حل های ناتورالیستی(طبیعی) ومکملی را به بررسی های کمی معرفی میکنند. نظریه ی داده بنیاد مثال بسیار خوبی برای این مسئله است که محققان کیفی چگونه توانسته اند تا روش دقیقی را برای بررسی دامنه ی وسیعی از این پدیده ایجاد کنند. محققان کیفی که در دنیای علم و با پایه و اساسی علمی کار و فعالیت می کنند همچنین، در معرفی دیدگاه های پدیده شناسی، ساختارگرایی، تدوین وتفسیر قانون، و فرامدرن به این بحث و ترکیب، بسیار تاثیر گذار بوده اند. در جهانی که مختص رشته ی ازدواج و خانواده درمانی است، تحقیق کیفی علم گرا یک شکل و قالب برجسته تلقی میشود.

تحقیق کیفی به روش هنری

محققان کیفی که طرفدار و موافق روش های هنری هستند بر ریشه هایی که تحقیق کیفی در هنر و بشریت دارند، تاکید ورزیده اند. پروژه های انها بیشتر در این سمت و سو است که تفسیر، داستان، عملکرد، انگیزش و یادآوری، مخاطبین و بداهه گویی را مورد تکریم و توجه قرار دهد. بررسی های انها در قالب های داستان، نمایش نامه، شعر و یا سایر ابزاری که بر زیبایی شناسی، شعرشناسی، شخصیت، درون مایه، طرح داستان و حالات تاکید دارند، ارائه شده اند . انها در این رابطه فعالیت می کنند که چگونه کار آنها خوانندگان را نسبت به صداها و حوادثی که تا پیش از این ناشنیده، بررسی نشده و بدون ارزیابی باقی مانده اند، حساس می سازد؛ چگونه "کیفیت زیبایی شناسی" و " جنب و جوش و نیروی ترجمه ای و تفسیری" ایجاد میشوند؛ و اینکه این کار انها چگونه مخاطبانشان را تشویق و ترغیب کرده و به سمت جلو هدایت می کند. اگرچه یافتن تعداد زیادی از نمونه های مکمل از این روش در ادبیات ازدواج وخانواده درمانی کار دشواری است، زمانی رشته ی ما سرشار و غنی از گزارشات مربوط به این نوع تحقیق بود- همانطور که در آثار و فعالیت های پیشگامان آن صدق داشته و به عنوان الگو بوده است از جمله، در آثارآگوستوس نیپیر ودر کتاب خانواده درمانی تجربه نگربه قلم کارل واتیکر، کتاب خانواده درمانی متغیراثر سالوادورمینوچین و در نهایت داستانی بی نام از ماری بوئن.

روش انتقادی در تحقیق کیفی

شاخه ی انتقادی از درخت خانواده ی تحقیق کیفی پژوهش ها و بررسی های خود را پیرامون یک نظریه یابی خاص مانند نظریه ی فمنیسم، نظریه ی مارکسیست ویا نظریه ی فراهنجار سازماندهی و تنظیم میکند. در این نوع روش از رویکرد کیفی، اطلاعات در راستای مسیری جمع اوری میشوند که مشابه با همان یافته هایی است که در رویکردهای علمی و هنری بودند. بااین حال، در یک نقطه ی خاص از این فرایند، درطول این جریان که کدام نظریه یابی برای ایجاد یک رابطه ی دیالکتیکی باید در کناراطلاعات قرارداده شود به نحوی که یک نتیجه ی تفسیرشده و قابل فهم حاصل گردد، اطلاعات، گرایشی به سمت مرحله ی انتقادی و مکالمه ای خواهند داشت. نتایج حاصل شده از این طرح و رشته ی پژوهش میتوانند شکل عادی ازیک روش علمی باشند یا همانطور که در پروژه های هنری مشاهده گردید، شکل جایگزین و تناوبی به خود گیرند. محققانی که چنین روشی دارند، به دنبال این هستند تا سطح آگاهی از بی عدالتی ها را افزایش داده، بر منابع نابرابری تمرکز کرده و انهایی را که در این امر دخیل هستند را تشویق کنند تا اقدامی انجام دهند. برخی نمونه های اخیر از این روش تحقیق کیفی در رشته ی ازدواج و خانواده درمانی را میتوان در آثار شیندلر زیمرمن، هلم، استارلز و اسپارک و نیز درفعالیت های گروهی با نام "فقط درمان" به اسانی یافت.

روش های مشارکتی یا عملی در تحقیق کیفی

این روش ها در تحقیق کیفی بر یک رابطه ی همکاری و مشارکتی بین محققان و شرکت کنندگان تاکید دارند، وقتیکه انها با یکدیگر فعالیت و کار میکنند تا برخی جنبه های جهان شرکت کنندگان(مانند یک سازمان، خانواده و یا یک جامعه) را ارزیابی کرده ، تغییر داده و در آن ابتکار و نوآوری ایجاد نمایند. این روش های به کاررفته درتحقیق معمولا برحسب فرایندهای چرخشی مداوم سازماندهی شده اند که در آن گروه محققان-شرکت کنندگان مشکلی یا تغییری مرکزی و اصلی را تشخیص داده، درباره ی مشکلات و مسائل اطلاعات جمع اوری می کنند و نیز، راه حل های ممکن را منعکس کرده، راه حل بالقوه را اجرا نموده، ونتایج حاصل از مداخله ها را اندازه گیری می نمایند و در نهایت یک چرخه ی دوباره را بر اساس بازخوردهای دریافت شده در طول مرحله ی ارزیابی از سر می گیرد. محققانی که در چهارچوب روش مشارکتی یا عملی فعالیت می کنند، برهمکاری، ایجاد یک مفهوم کاربردی و اعمال و ایجاد تغییرات تاکید دارند. برخی نمونه هایی از این روش ها در رشته ی ازدواج و خانواده درمانی در آثار دیاکُن و پِرسی و نیز مک دوئل وهمکارانش مشاهده میشوند. این مقاله ادامه دارد.......

در گراندد تئوری، روش هایی از قبیل گروه های تمرکز و مصاحبه برای جمع آوری اطلاعات مورد نظر به کار گرفته می شوند و به همراه آن، بررسی جامعی از ادبیات و پیشینه در تمام فرآیند جمع آوری داده صورت می گیرد. این بررسی و مرور بر ادبیات و پیشینه، به توضیح و تبئین نتایج در حال ظهور کمک می کند. در مطالعات گراندد تئوری، تعداد افرادی مورد مصاحبه در ابتدای پژوهش مشخص نمی باشند. دلیل آن این است که محقق، در همان ابتدا، از پایان و انتهای مسیری که تحقیق طی خواهد کرد، مطمئن نیست.

در عوض، او مسیر جمع آوری داده ها را تا رسیدن به نقطه اشباع طی می کند، به این معنا که او به تمام اطلاعات مورد نظر دست یافته است. بر این اساس، گراندد روشی با تئوری انعطاف پذیر است و امکان می دهد مسائل و موضوعات جدیدی برای محقق بروز کند که قبل از آن محقق تصوری از آنها در ذهن خود نداشته است. بنابراین، چگونه می توانید بهترین روش تحقیقاتی خود را انتخاب کنید؟ شاید ساده ترین راه برای انجام این کار این است که در وهله نخست، درباره انتخاب تحقیقات کیفی یا کمّی تصمیم گیری کنید. بعد از این تصمیم، بتدریج نشانه های بهترین روش تحقیق و بررسی مشخص می شوند. نخست، نگاهی به کلمات مورد استفاده بیاندازید. کلمات خاص شما را به سمت تحقیقات کیفی و تحقیقات کمّی سوق می دهند. برای مثال، اگر کلماتی مانند به چه ’تعداد‘،’آزمایش ‘،’اثبات‘،’چند وقت به چند وقت‘، یا ’اندازه رضایت مندی‘ را نوشته اید، این نشان دهنده تمایل به تحقیق کمّی و اگر کلماتی مانند ’کشف ‘،’انگیزه‘ ، ’تجربه‘ ، ’فکر کردن / افکار‘ ، ’مشکلات‘ ، یا ’رفتارکردن / رفتار‘ را نوشته اید، تمایل به تحقیق کیفی وجود دارد. با این حال، ممکن است از هر دو این ترکیبات واژه ای استفاده کرده باشید که این می تواند دلالت بر دو معنا داشته باشد.

نخست اینکه، ممکن است به فکر ترکیب تحقیقات کمّی و کیفی بیافتید که به آن مثلث بندی گفته می شود. بسیاری از محققان بر این باورند که این روش خوبی برای انجام پژوهش باشد، زیرا امکان مقابله با نقاط ضعف تحقیقات کمّی و کیفی فراهم می آورد. ثانیا، می تواند به این معنی باشد که ایده های شما هنوز نامشخص است و نیاز به تمرکز بیشتری دارید.(سیارک)