جشن سپندارمزد (اسفندگان)، روز عشق ایرانیان و بزرگداشت زن
در تقویم های باستانی ایران، علاوه بر اینکه ماه ها نام داشتند، هر یک از روزهای ماه نیز به یک نام خوانده می شدند. برای مثال روز اول هر ماه را روز “اورمزد” می نامیدند. بر اساس این نام ها، هرگاه نام روز و ماه با هم یکی شود، جشنی گرفته می شد.
یکی از این جشن های باستانی ایرانی، جشن اسفندگان یا سپندارمزدگان ( لازم به ذکر است واژه سپندارمذگان اشتباه است) برابر با روز اسفند (سپندارمزد)، با ماه اسفند می شود. سپندارمزد، فرشته و ایزد بانوی اسفند ماه است. سپندارمزد در عالم مینوی نشانه ی مهر، بردباری و تواضع اهورامزدا (خداوند زرتشتیان) است و روی زمین، ایزد نگهبان زمین پاک و مظهر آن زن درستکار است.
سپندارمزد موظف است زمین را خرم، پاک و بارور نگاهداری کند. به این جهت هر کس به کشت و کار و آبادانی جهان بپردازد، خشنودی سپندارمزد را فراهم کرده است. در اساطیر آمده است که این فرشته بود که برای «آرش کمانگیر» تیر حاضر کرد و وی را امر کرد که برای تعیین مرز ایران و توران کمانی برگزیند.
در کتاب های مربوط به دین زرتشتیان آمده است: «سپنته آرمئیتی، فروزه ای است با ویژگی های زنانه و مادرانه یعنی مهر و عشق بی پایان و تواضع و فروتنی که به راستی زمین نمادی نیکو بر آن است.» این واژه یکی از فروزه های اهورایی است که انسان نیز می تواند آن را در خود پرورش دهد. در این روز مادران از فرزندان خود و زنان از مردان پیشکش هایی دریافت می کنند و زنان نیکوکار، پاکدامن و پرهیزگار مورد تشویق قرار می گیرند. در فرهنگ ایران، جشن سپندارمزدگان یا اسفندگان روز عشق ایرانیان و بزرگداشت مادران و زنان لقب گرفته است.
آیا ولنتاین همان جشن سپندارمزدگان است؟
می توان با کمی اغماض گفت بلی، هر دو مفهوم پیوند ازدواج و عشق و دوستی دارد. ریشه سپندارمزدگان فلسفی، اسطوره ای و پیرامون سپاسگزاری از بخشش زمین و مادران است و ریشه ولنتاین در داستان تاریخی ممنوعیت ازدواج برای سربازان رم است.
چه زیبا که در فرهنگ غنی ایرانی، بیش از ۳۰۰۰ سال جشنی با مفهوم عشق و بخشش وجود دارد.
مراسم جشن سپندارمزدگان چگونه بوده است؟
در گذشته در برخی از نقاط ایران در روز اسفندگان یا سپندارمزدگان، بانوان لباس های نو می پوشیدند، زن هایی که مهربان، پاکدامن، پرهیزکار و پارسا بوده اند و فرزند نیک به جامعه تحویل می دادند مورد تشویق قرار می گرفتند.
در روز اسفندگان زن ها از مردان خود هدایایی دریافت می کردند. همچنین در این روز خاص زن ها از کارهای همیشگی خود در خانه و زندگی معاف می شدند و مردان و پسران کارهای مربوط به بانوان در خانه را انجام می دادند.
در حقیقت در روز اسفندگان یا سپندارمزدگان، بانوان نه تنها هدیه دریافت می کردند بلکه به نوعی فرمانروایی می کردند.سپندارمزد، نگهبان زمین است و از آنجا که زمین مانند زنان در زندگی انسان نقش باروری و باردهی داشته، جشن اسفندگان یا سپندارمزدگان در حقیقت به مردان یادآوری می کند تا مادران و همسران خود را گرامی بدارند.
امروزه زرتشتیان ایران روز اسفند از ماه اسفند و جشن اسفندگان را روز ۲۹ بهمن جشن می گیرند، چرا که معتقدند با تغییر گاه شمار ایرانی و جا به جا شدن روزها و اضافه شدن تعداد روزهای ماه، روز اسفند در گاه شمار باستانی برابر با روز ۲۹ بهمن در گاه شمار کنونی است. از مناطقی که هنوز این جشن را برگزار می کنند می توان به منطقه پشتکوه استان یزد اشاره کرد، اسفندگان همچنین در روستای پندر به صورت باشکوهی برگزار می شود.