مزیت رقابتی پایدار چیست؟

مزیت رقابتی مولفه ای است که باعث برتری یک شرکت بر رقبا می شود. برای مثال دسترسی به منابع طبیعی، نیروی کار ارزان، موقعیت استراتژیک، دسترسی به تکنولوژی روز و ...

وقتی شرکتی به مزیت رقابتی پایدار برسد دیگر قابل رقابت نیست. برای رسیدن به مزیت رقابتی پایدار لازم نیست شرکت بزرگ باشد یا حتی خدمات خوبی داشته باشد.

برای اینکه یک شرکت دارای مزیت رقابتی باشد باید 4 ویژگی زیر را داشته باشد

• با ارزش باشد
• کمیاب باشد
• غیرقابل تقلید باشد
• غیرقابل جانشین باشد

چند روش برای رسیدن به مزیت رقابتی نیز در زیر آورده شده است

• در شرکت نوآوری وجود داشته باشد
• پاسخگویی به مشتریان خیلی مهم است
• کیفیت در حد بالا

3 نمونه از شرکت های ایرانی برای بررسی انتخاب کردیم که آیا این شرکت ها توانسته اند به مزیت رقابتی پایدار دست پیدا کنند یا هنوز نه

مثال اول شرکت نوپای اسنپ است که به تازگی در خدمات حمل و نقل سر و صدای زیادی کرده است.

اسنپ در بخش کارآفرینی یا حداقل اشتغال کاذب بسیار موفق بوده است، آیا اسنپ برای مشتری جذابیت دارد؟

اسنپ از 4 ویژگی اصلی مزیت رقابتی هیچ کدام را ندارد ولی چرا محبوب است؟

پاسخ این پرسش خیلی ساده است. اسنپ خدمات را ارزان و آسان ارائه می دهد. دیگر نیازی به گشتن دنبال شماره آژانس یا چانه زنی سر قیمت با راننده تاکسی ندارید. مشتری ها جذب این ویژگی شدند ولی این ویژگی به آسانی قابل تکرار است، اگر شرکت دیگری قیمت ارزانتر یا ماشین های بهتری داشته باشد آیا بازهم اسنپ مسافر خود را خواهد داشت؟

اسنپ تلاش خوبی برای ایجاد نوآوری، بالابردن کیفیت و پاسخگویی مناسب به مشتریان انجام می دهد و امیدواریم در این کار موفق باشد ولی متاسفانه نمی تواند زیاد روی مزیت رقابتی پایدار حساب کند و همیشه در رقابت سخت با شرکت های مشابه خواهد بود.

شرکت بعدی دیجی کالا است، شاید کمتر کسی باشد که نام دیجی را نشنیده باشد، البته بیشتر مشتریان نیز چیزی در مورد سابقه کاری شرکت و چرا شرکتی با نام دیجی کالا باید کاسه و بشقاب بفروشد آگاهی ندارد.

دیجی کالا یک فروشگاه اینترنتی بزرگ و قدیمی است. از شیر مرغ تا جان آدمیزاد نیز در آن پیدا می شود. آیا دیجی توانسته به مزیت رقابتی پایدار دست پیدا کند؟

دیجی کالا واقعا با ارزش است، غیر از نرم افزار، سخت افزارها، شرکت های مختلف، پرسنل، انبار و محصولات دیجی دیگر برند شناخته شده ای می باشد.

آیا دیجی کالا کمیاب است؟ شاید کمترین فروشگاهی بتواند این حجم محصولات را ارائه دهد، از نوع قراردادهای این شرکت کاملا مشخص است که سعی می کند کمیاب باشد. حتی کرمان موتور از طریق دیجی لوازم یدکی می فروشد.

دیجی کالا غیرقابل تقلید نیست، فروشگاه اینترنتی ایده خیلی نابی نیست و به آسانی نیز جایگزین می شود.

دیجی از 4 ویژگی اصلی مزیت رقابتی پایدار، 2 ویژگی را دارد و سخت در تلاش است که این راه را برود ولی متاسفانه ایده فروشگاه اینترنتی به تنهایی نمی تواند یک ایده مزیت رقابتی پایدار باشد. حتی غول فروشگاه های دنیا آمازون هم درحال نوآوری است و با فروش محصولات غذایی می خواهد غیر قابل تقلید باشد.

شرکت بعدی ایران خودرو است. بله ایران خودرو، در مقایسه با اسنپ و دیجی شاید بزرگتر باشد ولی اصلا نوآور نیست و تقریبا به نظر مشتریان هم اهمیتی نمی دهد. کیفیت محصولات هم که کاملا مشخص است.

حالا چرا ایران خودرو توانسته به مزیت رقابتی پایدار دست پیدا کند. ایران خودرو واقعا با ارزش است. کارخانه، نیروی کار زیاد، شرکت های وابسته، ... تعداد خودروسازان داخلی بسیار محدود است و از لحاظ کمیاب بودن بینظر است. ایران خودرو غیرقابل تقلید است هم از لحاظ مالی کسی توانایی رقابت ندارد هم تکنولوژی ساخت و ... شرکت های خودروساز داخلی حتی سالن های رنگ به کیفیت ایران خودرو ندارند.

این موارد بعلاوه بازار انحصاری فروش، قیمت غیر قابل رقابت (بدلیل عوارض خودروهای خارجی) ایران خودرو را یک شرکت با مزیت رقابتی پایدار کرده است. 

حتما شما با خواندن این مقاله تصور می کنید مزیت رقابتی پایدار چیز بدی است و درنهایت باعث افت کیفیت محصول می شود. بهتر است چند نمونه خارجی را نیز بررسی کنیم.

بهترین نمونه یک شرکت با مزیت رقابتی پایدار شرکت اپل است. تقریبا غیر ممکن است جایی بخواهند مزیت رقابتی پایدار را توضیح بدهند ولی نامی از اپل نبرند. حالا چرا اپل؟

در گذشته اپل فقط سیستم های کامپیوتری تولید می کرد و بازار خوبی نیز داشت. امروزه اپل را به عنوان اولین تولید کننده گوشی های تلفن همراه امریکا می شناسیم و از حق نگذریم کیفیت گوشی های اپل واقعا عالی است. حالا چقدر محدودیت دارد و از نظر امکانات با چند نسل قبل گوشی های اندرویدی هم نمی تواند برابر کند اصلا مهم نیست. این شرکت مشتری های وفاداری دارد که هرچیزی اپل تولید کند را می خرند. این تعریف دقیق "مزیت رقابتی پایدار" است.