می‌توانید صدای یک تصویر بی‌صدا را بشنوید

چیزی می‌شنوید؟
یادتان می‌آید حدودا دوسال پیش در شبکه‌های اجتماعی این بحث راه افتاده بود که رنگ یک لباس "سفید و طلایی" است یا "آبی و سیاه"؟
اگر یادتان نیست بخوانید: بالاخره این لباس چه رنگی است؟
آن زمان کاربران علاقه‌مند به این ماجرا دو دسته شده بودند. حالا بحث تازه‌ای پیدا شده که کم و بیش شبیه همان ماجرا است، اینکه آیا تصویر متحرک بالا از بالا و پایین پریدن دکل برق فشار قوی صدا دارد یا صامت است؟ این تصویر البته ساختگی و نوعی شوخی است.
بعضی‌ها می‌گویند که موقع فرود آمدن دکل برق و لرزیدن تصویر، صدایی مثل صدای "بنگ" می‌شنوند.

این تصویر را یک گرافیست با شناسه "@IamHappyToast" در سال ۲۰۰۸ میلادی در یک رقابت اینترنتی و در وبسایت "b۳ta.com" منتشر کرد و از آن به بعد در اینترنت دست به دست می‌شود.
حدود شش سال پیش هم این بحث که آیا تصویر صدا دارد یا بی‌صدا است، در ابعاد کوچکتر در یک تالار گفتگوی آنلاین تحت عنوان "خطای دید برای گوش" راه افتاده بود.
این بحث حالا به لطف گسترش شبکه‌های اجتماعی، بعد از مدت‌ها دوباره رو آمده است. این بار لیزا دبرین، محقق در انستیتوی مطالعات اعصاب و روان دانشگاه گلاسکو این تصویر را در توئیترش منتشر کرد و از مخاطبانش پرسید که وقتی تصویر را می‌بینند آیا صدایی هم می‌شنوند؟
خانم دبرین، در حساب توئیترش، یک نظرخواهی راه انداخته که تا زمان انتشار این گزارش بیش از ۳۰۰ هزار نفر در آن شرکت کرده‌اند. همانطور که می‌بینید، نزدیک ۷۰ درصد مخاطبان هم گفته‌اند که صدای کوبیدن یا "بنگ" می‌شنوند.
یکی از مخاطبان که دچار زنگ گوش است گفته: "من یک جور صدای کوبیدن می‌شنوم، و این صدا موقعی که تصویر می‌لرزد، زنگ گوشم را برای لحظه‌ای قطع می‌کند."
بعضی از کاربران هم سعی کرده‌اند توضیح بدهند که چه اتفاقی می‌افتد. یکی از کاربران گفته این پدیده ممکن است مربوط به همبستگی اعصاب باشد:"مغز انسان ادامه آنچه را در یک تصویر متحرک می‌بیند پیشبینی می‌کند، و نسخه‌ای از آنچه که انتظار دارد را به حس‌های دیگر منتقل می‌کند، برای همین هم بعضی‌ها ممکن است حتی یک جور تکان خوردن فیزیکی را هم حس کنند."
یک کاربر دیگر هم گفته: "برداشت من این است که دلیل شنیده شدن صدای کوبیدن، تکان خوردن دوربین یا تصویر است" نظری که با تحلیل سازنده تصویر دکل‌های متحرک هم همخوان است.
او در توئیترش گفته کل ماجرا از تکان خوردن تصویر است، و نوشته اگر دکل‌ها را از تصویر بیرون کنید هم باز هم ممکن است همان صدا را بشنوید. منظور این است که صدا ربطی به حالت فرود دکل روی زمین ندارد و دلیلش تکان خوردن تصویر است .
دکتر لیزا دبرین که این بحث را دوباره راه انداخته، گفته: "نمی‌دانم چرا بعضی‌ها به وضوح صدا را می‌شنوند، بعضی‌ها حسش می‌کنند و دیگران هم هیچ حسی ندارند. بعضی از افراد ناشنوا یا کم شنوا هم گفته‌اند که صدا را می‌شنوند، حتی بعضی از افراد مبتلا به آفانتزی (کسانی که توان تصویرسازی ذهنی ندارند) هم همین را گفته‌اند."
"به نظرم محققان بینایی بهتر می‌توانند این مسئله را توضیح بدهند، اما در مجموع فکر می‌کنم توضیحاتی وجود دارد که روی هیچکدام از آنها اجماعی وجود ندارد و تحلیل‌ها متفاوت است."
این هیاهوی توئیتری، توجه کریس فسنج، دانشجوی دکتری روانپزشکی در دانشگاه سیتی لندن را جلب کرده است. او دقیقا درباره همین مسئله تحقیق می‌کند.
او می‌گوید: "فکر می‌کنم پدیده تصویر متحرک صامت، مربوط به پدیده‌ای است که ما آن را "واکنش شنوایی به محرک بصری می‌گوییم" این پدیده نوعی توانایی بعضی افراد در شنیدن صدای حرکت اجسام است، حتی اگر این حرکت‌ها بی‌صدا باشند. این مسئله می‌تواند نوعی حس آمیزی نامحسوس باشد، یعنی تحریک یک حس با محرک حسی دیگر."
"ما دائما با انواع حرکت در اطرافمان رو‌به‌رو هستیم که هر کدام صدایی دارد، مثل صدای قدم زدن، حرکت لب‌ها موقع حرف زدن، زمین خوردن توپ یا افتادن لیوان. شواهدی هست که نشان می‌دهد منطبق کردن صداها و تصویرها، چیزی است که در دوران کودکی می‌آموزیم."
او می‌گوید، ممکن است کسی صدای راه رفتن آدمی را آن طرف خیابان بشنود، اما در حقیقت آن صدا، فقط در ذهنش وجود داشته باشد و در واقعیت به گوشش نرسیده باشد.
کریس فسنج می‌گوید، این پدیده ممکن است خیلی عادی به نظر برسد، چون صداهایی که تصور می‌کنیم شنیده‌ایم، عادی هستند و هرگز فکر نمی‌کنیم اتفاق خاصی افتاده باشد، تا آنکه چند سال پیش، این تصویر متحرک بدون صدا پیدا شد.
"آنچه مشخص می‌کند که چه کسی پدیده 'واکنش شنوایی به محرک بصری ' را با چه شدتی تجربه می‌کند، احتمالا مربوط به ساختار مغز ماست که در هر کسی متفاوت است."