شب یلدا: ایرانی ها طولانی ترین شب سال را جشن می گیرند
طاهره مصطفویدر۱۴۰۳/۲/۱۸
هر ساله، در 21 دسامبر، ایرانیان در سراسر جهان ورود زمستان، و پیروزی نور بر تاریکی را در شب یلدا، یا شب چله که یکی از قدیمی ترین آیین های ایرانی است، را جشن می گیرند. این جشن زمانی آغاز شده است که اکثر ایرانیان، پیروان زرتشت در قبل از ظهور اسلام بودند.
تاریخ شب یلدا 1397، شب یلدا سال 1397
تاریخ شب یلدا 1397، شب چله سال 1397، یلدا 1397، برابر است با جمعه 30 آذر آخرین شب پاییز و اولین روز زمستان مصادف با 21 دسامبر 2018 است.
شب یلدا چیست؟
یلدا، یعنی تولد، یک کلمه سوری است که به زبان فارسی وارد شده است.در بیشتر فرهنگ های باستانی، از جمله ایران، آغاز سال خورشیدی با پیروزی نور بر تاریکی و تجدید نور مشخص شده است و این مراسم بسیار باستانی ایرانی را به متیرا، الهه نور نسبت می دهند.
از آنجا که یلدا طولانی ترین و تاریک ترین شب سال است، بصورت نماد های زیادی در شعر فارسی آمده است؛ جدایی از یک عزیز، تنهایی و انتظار. پس از شب یلدا، یک تحول اتفاق می افتد، انتظار می رود، روشنایی، نور، غرور و شکوفایی پیروز شود.
در میان فارسی و بسیاری دیگر از فرهنگ های باستانی، نور، روز و خورشید نشانه هایی از خدا بود، در حالی که شب و تاریکی شرارت را نشان می دادند. مردم اعتقاد داشتند که نور و تاریکی در درگیری دائم با هم هستند. روزهای طولانی روزهای نور و پیروزی پروردگار عقل، اهورا مزدا و شب های طولانی نشانه هایی از پیروزی شر است. یلدا، آخرین شب پاییز و بلندترین شب سال، با پیروزی نور در سپیده دم با تولد میترا، پایان می یابد. این نقطه عطفی در سال است و در ماه های آینده، روزها بلندتر می شود و شب ها کوتاهتر خواهند شد.
علاوه بر ایران، کشورهای آسیای مرکزی از قبیل افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان و برخی از کشورهای قفقاز مانند آذربایجان و ارمنستان سنت مشابهی دارند و جشن می گیرند.
رسم و رسوم در شب یلدا
شب یلدا شبی است که دوستان و خانواده برای خوردن آجیل و میوه و شام شب یلدا همراه با خواندن شعر (به ویژه حافظ و فال حافظ) تا بعد از نیمه شب جمع می شوند را می گویند.انار و هندوانه از میوه های مخصوص شب یلدا می باشند. متون قدیمی می گویند که رنگ قرمز در این میوه ها نمادهای سحر و جادو از زندگی را به تصویر می کشد و می توان به شکوفایی میترا پی برد.
غذا در شب یلدا
غذا نقش مهمی در هر نوع جشن در ایران دارد. در اکثر نقاط کشور، خانواده ها در کنار هم از یک شام خوب لذت می برند.
غذای اصلی شب، فسنجان است، مرغ با گردو و انار که از میوه ها و آجیل مخصوص جشن شب یلدا Yalda است. با این حال، هر شهر در ایران سنت های خود را در مورد نوع غذا برای شام در شب یلدا دارد.
غذای شب یلدا در شهرهای مختلف ایران
گیلان در بخش شمالی ایران، سبزی پلو با ماهی سفید، و ماهی دودی را در طول شب یلدا سرو می کند.
اما در شیراز، غذای ویژه هویج پلو است. این غذا با زعفران و مرغ و آب لیمو مرغ درست می شود
انار پلو در قزوین، خشیل تبریز، خاگینه خرما در زنجان، کلم پلو در شیراز و ناردون در استان مازندران از جمله انواع دیگر غذاهای شب یلدا در بخش های مختلف ایران در طی طولانی ترین شب سال است.
آجیل
آجیل، به شکل آجیل شیرین همراه با توت خشک و کشمش است. گفته می شود که خوردن آجیل در چند روز آینده منجر به رونق می شود.
میوه های قرمز رنگ مانند انار و هندوانه
داستان های قدیمی می گویند که میوه های قرمز رنگ نمادهای قرمز رنگ سحر و جادویی از زندگی را به نمایش می گذارند. طیف گسترده ای از میوه ها و شیرینی ها مخصوصا برای این شب آماده یا نگهداری می شود. میوه های معمولی برای جشن شامل هندوانه و انار می باشد.
انار
انار در بالای سبد میوه به عنوان نماد تولد و باروری دوباره شناخته می شود و شکستن آن لذت را برای زندگی مردم به ارمغان آورد. پوشش بیرونی بنفش انار نماد تولد و یا سپیده دم است، و دانه های قرمز روشن آن درخشش زندگی است. البته باید گفت که بیشتر میوه ها در شب یلدا در آن دوره در زندگی خود برکتی به ارمغان می آورده اند.
هندوانه
هندوانه ها به دلیل شکل کروی خود که نماد خورشید بود، بر روی میز گذاشته می شود. هندوانه بیشتر از هر میوه دیگر مصرف می شود. بعضی معتقدند اگر شما هندوانه را در شب یلدا بخورید، از بیماری ها و سرماخوردگی زمستان آینده در امان می مانید. هندوانه با سبک های خلاق تزئین میشود تا زیبایی بیشتری را به شب یلدا اضافه کند.
دعا كردن
در شب یلدا، بزرگترین عضو خانواده دعامی خواند و از خداوند سپاسگزاری می کند و برای سال آینده برای همه سلامتی، خوشی و رفاه آرزو می کند و دیگر اعضای خانواده دست خود را به آسمان بلند می کنند و می گویند: "آمین". پس از دعا بزرگترین عضو خانواده، هندوانه را برش می زند که نماد حذف بیماری و درد از خانواده است و بین همه تقسیم می کند.
خواندن حافظ با صدای بلند
سعدی، شاعر بزرگ، می گوید: "صبح واقعی تا زمانی که شب یلدا نتواند برود، نمی آید."
یکی از سنت های دیگر شب یلدا، که در قرن های اخیر اضافه شده است،گرفتن "فال حافظ " از کتاب شاعر بزرگ فارسی، شمس الدین محمد حافظ شیرازی، شاعر ایرانی است. هر عضو خانواده آرزویی می کند وصفحه ای از کتاب را به صورت تصادفی باز می کنند و از بزرگترین عضو خانواده خواسته می شود آن را با صدای بلند بخواند. اعتقاد بر این است که آنچه در این شعر بیان شده تفسیر آرزو است و این فال حافظ است.
هدایا در شب یلدا
در بخش های خاصی از ایران در شب چله شامل زوج های جوان می شود. در شب یلدا، خانواده داماد یک سبد تزیین شده با انواع میوه ها و هدایای مختلف برای نامزد خود می فرستد. در برخی از مناطق، خانواده دختر نیز با برگردان سبد، هدایایی برای داماد می فرستند.
شب یلدا، برای قرن ها به عنوان یک رویداد اجتماعی جشن گرفته شده است و به طور رسمی در فهرست گنجینه های ملی ایران در مراسم ویژه در سال 2008 به میراث جهانی یونسکو اضافه شد.
ایده برای شب یلدا 1397
- منوی ویژه شب یلدا برای با سلیقه ها
- طرز تهیه ژله انار مخصوص شب یلدا
- کیک انار، شکلات و فندق مخصوص شب چله
- روشی برای برش هندوانه به شکل سبد برای سفره شب یلدا
- شام خوشمزه‌ی «یلدا»؛ خورش انار و بادمجان
- از خربزه ترش و خوانچه تا دورهمی های شب چله در سنندج
- طب سنتی و خوراکی های شب یلدا
- چگونه شب چله را حکیمانه سپری کنیم
- یلدای ایرانی در اندیشه جهانی؛ آیین شب یلدا و نقش آن در توسعه گردشگری
