روابط فرزندان و والدین و آسایش
طاهره مصطفویدر۱۴۰۳/۲/۱۸
روابط بین فرزندان و والدین اساساً یکی از اولین روابط در زندگی نوزدان و نوجوانان می باشد. این روابط در زندگی کودک از اهمیتی بنیادین برخوردار است. با این حال، تحقیقات اندکی لوازم آسایش سوبژکتیو (خصوصاً رضایت از زندگی) در زندگی نوزادان را مورد بررسی قرار داده اند. البته نوزاد قادر به بیان احساسات خود درباره کیفیت زندگی اش نیست. بسیاری از تحقیقاتی که ما در اینجا به آنها اشاره میکنیم، شاخص های غیرمستقیم آسایش، همچون غیاب رفتارهای درونی ساز و برونی ساز، را مورد بررسی قرار می دهند، که هیچ کدام از آنها نمی توانند به عنوان معیارهائی برای آسایش ذهنی و درونی در نظر گرفته شوند. البته در برخی از تحقیقات برخی از عوامل دخیل در آسایش ذهنی و درونی سوبژکتیو همچون احساسات مثبت و احساسات منفی، را مورد بررسی قرار داده اند.
مهمترین نظریه در مطالعه مربوط به رشد احساسی اجتماعی کودک، نظریه دلبستگی است و از این نظریه می توان برای درک تفاوت های فردی در احساسات مثبت و منفی در کودکان استفاده کرد. نظریه دلبستگی، فرمولاسیونی رفتارشناختی است که بنا بر آن روابط دلبستگی به دلیل تأمین بقای زندگی کودک از طریق ایجاد روابط تنگاتنگ میان او و مراقبش تکامل یافته است. بر طبق نظریه دلبستگی، کودکان به لحاظ بیولوژیکی مستعد چنین روابطی هستند. با وجود این، ماهیت و کیفیت این روابط از فردی به فرد دیگر متفاوت است. بنا بر نظر Bowlby ، کودک بر اساس تعاملات مکرر فرزند و والدین، مدلی شناختی را درباره دسترس پذیری و پشتیبانی پرستارش که آسایش و رفاه روانشناختی او را تحت تأثیر قرار می دهد، شکل می دهد. به بیان دیگر، نخستین تجربه های فرد درباره مراقبت حساس یا بی تفاوت، مدل های کاری درونی او، یعنی انتظارات او را درباره روابط آینده اش، ارزیابی های او از خویش و رفتارش با دیگران را شکل میدهد. کودک با استفاده از مدل کاری درونی به فیلتر گزینشی اطلاعات می پردازد، از دیگران پاسخ می طلبد، جای مناسب خود را انتخاب میکند، و تجربه را ارزیابی می کند. این مدل های کاری درونی به صورتی خودخواسته دوام پیدا می کنند زیرا رفتارهای دلخواه کودک را تأئید می کنند و کودک اصولاً به پاسخ هائی تمایل دارد که با این رفتارها سازگار هستند
روابط پایدار و گرم کودک با پرستارش باعث ارتقای آسایش روانشناختی او می شود. کودک به نحوی مطمئن [به والدین یا پرستارش] دلبسته است، انتظار دارد که به تمامی سیگنال هایِ عاطفی اش پاسخ داده شود. دلبستگی مطمئن سرآغاز روابطی سازنده و مبتنی بر تعاون میان فرزند و والدین است. والدین نسبت به نیازهای کودک حساس هستند و کودک نیز به تلاش های پرستارش برای جامعه پذیر کردن او پاسخ می دهد. این همکاری دو جانبه و تعاون میان کودک، والدین و پرستار، احساسات مثبت را در کودک تقویت می کند و موجب تداوم خوشبینی در مراحل آتی زندگی او می شود. کودکی که با اطمینان کامل دلبسته والدین یا پرستارش شده، در روابط آتی خود، مدل کاری درونی مطمئنی را به کار خواهد گرفت. بر این اساس، او به دنبال ایجاد روابطی حمایت کننده و رضایت بخش با دیگر افراد است و تمام تلاش خود را به کار می گیرد تا چنان حمایتی را به دست آورد. در مقابل، مراقبت غیرمطمئن و طردکننده، فقدان دسترس پذیری، یا رفتار نادرست، به ایجاد دلبستگی ای غیرمطمئن منجر خواهد شد. کودکی که به نحوی غیرمطمئن دلبسته شده است، انتظار ندارد که تمامی سیگنال های عاطفی اش به درستی و به صورت کامل پاسخ داده شوند. این انتظارات درونی می شوند و قوانین آگاه و ناآگاه مربوط به سازماندهی و دسترسی اطلاعات درباره تجربه ها، عواطف و روابط را تحت تأثیر قرار می دهد .
کودکان دارای دلبستگی نامطمئن، نسبت به روابطِ جدید و قدیم خود بی اعتماد هستند و انتظار هیچ نوع حمایتی از این روابط ندارند. این کودکان بیشتر از دیگر کودکان در معرضِ افسردگی، اضطراب، خشم و مشکلاتِ میان فردی هستند.
بنابراین مدل کاری درونی، به عنوان فیلتری ناآگاهانه عمل می کند که روابط بر اساس آن تفسیر می شود و فرد با استناد به آن به درکی از خود می رسد.
با این حال، از آنجائی که این پیامدها دارای اثرات متعدد هستند، دلبستگی نامطمئن تنها یکی از عوامل خطرآفرینی است که آینده کودک را تهدید میکند. ارزیابی های نظریه پردازان درباره اثرات روابط مبتنی بر دلبستگی بر روی پیامدهای آتی متفاوت است. بر اساس برداشتی تنگ نظرانه از دلبستگی، دلبستگی های اولیه باید بر اعتماد کودک به خود و دیگران در آینده تأثیرگذار باشد. بر اساسِ یک برداشتِ وسیعتر از دلبستگی، دلبستگی های دوران کودکی بر شکل گیری ویژگی های شخصیتی ای تأثیر می گذارد، که می توانند آسایشِ سوبژکتیو را در آینده متأثر سازند.(Thompson , 1999) در پست آینده به کیفیت روابط فرزند والدین در زمان کودکی و آسایش آتی می پردازیم. این مقاله ادامه دارد............ (سیارک)