اگزمای پوستی آتوپیک

اصطلاحاً اگزمای پوستی را برای توصیف تمام انواع حالت‏های قرمزی، تاول، ترشح، پوسته پوسته شدن، تغییر رنگ مایل به قهوه‏ای، ضخیم شدن و خارش پوست بکار می‏برند.

اگزمای پوستی انواع مختلفی دارد مانند: اگزمای پوستی تماسی آلرژیک، اگزمای پوستی شوره‏ دار و اگزمای پوستی سکه‏ ای. در این جا تنها به بررسی نوع شایعی از اگزمای پوستی که به نام درماتیک آتوپیک یا درماتیت آتوپیک (اگزمای پوستی سرشتی) مشهور است، می‏پردازیم.

لغت ”آتوپیک Atopic“ گروهی از بیماری‏های آلرژیک یا توام با آلرژی را دربر می‏گیرد که اغلب چند نفر از اعضای یک خانواده را مبتلا می‏نمایند. این خانواده ‏ها ممکن است آلرژی‏هایی نظیر تب یونجه (حساسیت فصلی)، حساسیت به گرده گیاهان و آسم داشته باشند.

علاوه بر آن، ضایعات پوستی که به نام ”درماتیک آتوپیک“ خوانده می‏شوند نیز در آنها وجود دارد. در حالیکه در خانواده مبتلایان به درماتیک‏آتوپیک افرادی با مشکلات مشابه را می‏توان یافت، ولی در ۲۰ درصد موارد نیز ممکن است تنها یک فرد در خانواده به این بیماری مبتلا باشد.

عواملی که باعث بدتر شدن آلرژی پوستی می شود

علل آلرژی پوستی

 آلرژی پوست (نوعی از اگزما)

اگزمای پوستی ‏آتوپیک در تمام نقاط دنیا بسیار شایع است. متاسفانه آمار دقیقی از شیوع این بیماری در ایران در دسترس نیست اما این بیماری حدود ۱۰ درصد نوزادان و ۳ درصد کل جامعه را در ایالت متحده آمریکا، در برمی‏ گیرد. اگر چه این بیماری در هر سنی ممکن است پدید آید ولی در نوزادان و بچه ‏ها بسیار شایع‏تر است. ضایعه پوستی همراه با خارش و گاهی هم بدشکل و ناخوشایند است.
بیماری اگزمای پوستی آتوپیک معمولاً در سنین کودکی و گاهی تا قبل از سن ۲۵ سالگی خودبخود بهبود می‏یابد. ولی بعضی بیماران در تمام عمر خود از این مسئله رنج می‏برند. در اینگونه موارد معمولاً هم بیمار و هم پزشک از تداوم درمان و سماجت بیماری خسته و عاجز می‏شوند.

علایم درماتیت آتوپیک (اگزمای پوستی سرشتی) چیست؟

زمانی که بیماری در سنین نوزادی بروز می‏کند، گاهی به نام ” اگزمای پوستی نوزادان “ خوانده می‏شود.

ضایعات خارش ‏دار، ترشح‏ دار و دلمه بسته، به خصوص درصورت و سر نوزاد پدید می‏ آیند ولی این ضایعات درهر جای دیگر هم می‏توانند وجود داشته باشند. برای رهایی از احساس خارش، کودک ممکن است صورت، گونه‏ ها و سایر مناطق مبتلا را با دست بخاراند و یا سر و صورتش را به بالش یا هر چیزی که در دسترس دارد بمالد.والدین بایدبدانند که اکثر نوزادان قبل از رسیدن به سن دو سالگی از این بیماری خلاصی می‏یابند. ولی درمان مناسب می‏تواند در کنترل بیماری بسیار سودمند بوده و تحمل آن را تا وقتی که گذشت زمان مسئله را حل کند، راحت‏تر نماید.

اگر بیماری اگزمای پوستی ادامه یابد یا پس از سن نوزادی بروز نماید، پوست تمایل کمتری به قرمزی، تاول زدن، ترشح و دلمه بستن دارد.
در عوض، ضایعات به صورت خشک، قرمز متمایل به قهوه‏ای یا خاکستری در آمده و پوست حالت پوسته پوسته و ضخیم پیدا می‏کند. احساس خارش شدید و تقریباً غیرقابل تحمل نیز وجود دارد که در هنگام شب بدتر می‏شود.

بعضی بیماران آنقدر پوست خود را می‏خارانند تا زخم شده و خون می‏افتد. در این حالت، سد دفاعی پوست خدشه‏ دار شده و ممکن است به عفونت پوست منجر شود. در نوجوانان و بالغین جوان، ضایعات بطور مشخص در نواحی خم آرنج و بالغین جوان، ضایعات بطور مشخص در نواحی خم آرنج و پشت زانو، قوزک و مچ پا و نیز بر روی صورت، گردن و نیز قسمت‏های بالایی قفسه سینه پدید می‏آیند. اگرچه این نواحی که نام بردیم شایع‏تریم نقاط هستند، ولی باید دانست هر جای دیگر بدن نیز ممکن است به این بیماری مبتلا شود.

چگونه درماتیت آتوپیک ( اگزمای پوستی سرشتی) تشخیص داده می‏شود؟

یک ضایعه خارش ‏دار با خصوصیات فوق ‏الذکر، همراه با یک تاریخچه خانوادگی از آلرژی، می‏تواند نشانگر بیماری درماتیت آتوپیک (اگزمای پوستی سرشتی) باشد. درمان مناسب، به موقع و مداوم توسط یک پزشک می‏تواند موجب آسودگی بیمار شده و نیز شدت و دوره بیماری را کاهش دهد.
بیماری همیشه هم از یک الگوی معین پیروی نمی‏کند. ضایعات ممکن است در کف و پشت دست‏ها، انگشتان و یا حتی روی پاها پدید آیند. در این مناطق، ضایعات ضخیم شده، دلمه بسته و ترشح‏دار ممکن است سالها وجود داشته باشند.

چه عواملی می‏توانند باعث تشدید درماتیت آتوپیک (اگزمای سرشتی) شوند؟

پوست بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک (اگزمای سرشتی) نسبت به بسیاری از عوامل می‏اتواند واکنش نشان دهد: تغییرات سریع دمای محیط (سرما و گرما)، خشکی هوا، ورزش سنگین، برخی غذاها، سایش با لباس، عفونت‏ها، آفتاب و استرس‏های عصبی از جمله این عوامل هستند. البته میزان حساسیت پوست نسبت به عوامل فوق در افراد مختلف متفاوت می‏باشد.

نقش غذاها در ایجاد بیماری اگزمای آتوپیک چیست؟

آلرژی غذایی در ۱۰ درصد بیماران دیده می‏شود. اگرچه بعضی از غذاها (مانند تخم مرغ، شیرگاو، ماهی، آجیل، مواد افزودنی، مواد رنگی مصنوعی، سویا، شکلات و توت‏فرنگی) موحب تشدید حملات این بیماری به خصوص در شیرخواران و کودکان می‏شوند، ولی حذف کامل این غذاها از رژیم غذایی مبتلایان، بندرت موجب کاهش علایم یا بهبودی خواهد شد. اگر روش‏های درمانی مختلف در بیماران بی‏نتیجه باشد، می‏توان بطور آزمایشی این مواد را از رژیم غذایی حداقل برای یکی دوهفته حذف کرد و نتیجه را مشاهده نمود. همچنین از مصرف هرگونه غذایی که براثر تجربه به بیمار یا والدین او ثابت شده است که ایجاد یا تشدید بد ضایعات مؤثرند، باید اجتناب شود. فاصله زمانی بین مصرف غذای آلرژی‏زا و تشدید ضایعات معمولاً ۱ تا ۲ ساعت می‏باشد. برخی پزشکان توصیه می‏کنند که مادران شیرده وشیرخواران مبتلا به درماتیت آتوپیک (اگزمای سرشتی) تا سن یک سالگی از این مواد غذایی استفاده نکنند.

آیا عوامل محیطی در ایجاد این بیماری درماتیت آتوپیک نقشی دارند؟

اجتناب از تماس با بعضی از مواد موجود در هوا و نیز گردوغبار می‏تواند به طور چشمگیری سبب ایجاد آرامش و تخفیف علایم شود. گردوغبار و اشیایی که گردوغبار را در خود نگه می‏دارند (نظیر بالش پر، متکا، کوسن، پرده، فرش، روکش مبل، بعضی از اسباب‏ بازی‏ها و پشم) می‏توانند سبب بدتر شدن بیماری شوند. لذا محل زندگی باید ساده و فاقد محل‏های تجمع گردوخاک باشد. از نگه داشتن گل و گیاه و حیوان باید اجتباب نمود. ملحفه ‏ها باید مرتب شسته شده و محل‏های تجمع گردوخاک گردگیری شوند. مواد آرایشی، عطریات، اسپری‏ ها (حشره‏ کش و خوشبو کننده) و دود سیگار می‏‎‏توانند باعث تشدید اگزما شوند و از تماس با آنها باید اجتباب شود.

آیا آزمایش‏های آلرژی برای پیدا کردن دلیل ایجاد اگزمای پوستی آتوپیک (اگزمای سرشتی) ارزشی دارند؟

اگر چه وجود یک آزمایش پوستی مثبت تنها در ۲۰ درصد اوقات نشان دهنده وجود آلرژی است، ولی در صورت منفی بودن، آزمایش پوست می‏تواند دلیل خوبی برای عدم وجود آلرژی باشد. انجام این آزمایش‏ها همیشه باید فقط توسط افراد مجرب و آموزش دیده انجام گیرد. گاهی انجام این آزمایش‏ها خود باعث تشدید اگزما می‏گردد.

برای درمان اگزمای پوستی آتوپیک (اگزمای سرشتی) چه باید کرد؟

با پزشک خود در مورد کرم‏ها، لوسیون‏ها، شامپوها و سایر محصولات بهداشتی آرایشی استفاده می‏کنید مشورت کنید تا در صورتی که مواد تحریک کننده‏ای در آنها وجود دارد شما را از آن آگاه کند. از پوشیدن لباس‏های نخی و کتانی در این میان بهتر هستند. تغییرات ناگهانی دما و هرگونه فعالیتی که موجب تعریق شدید شود، سبب بدتر شدن احساس خارش و اگزما می‏شوند. از آن جا که خارندان پوست موجب آسیب بیشتر به آن و تشدید اگزما می‏شود، باید سعی شود به جای خاراندن، با فشار دادن پوست احساس خارش را کنترل نمود.
پزشکان بسته به حال بیمار و شدت بیماری معمولاً از کرم‏ها و لوسیون‏های مرطوب کننده استفاده می‏کنند. گاهی نیز ترکیبات حاوی کورتیکواستروئید برای بیماران تجویز می‏شود. برای تخفیف علایم، داروهای خوراکی از قبیل آنتی ‏هیستامین‏ها هم به بیمار داده می‏شوند. آنتی ‏بیوتیک‏های خوارکی تنها در صورتی باید مصرف شوند که وجود عفونت در پوست برای پزشک و مو ممکن است دستور استفاده از نور ماوراء بنفش را برای بیمار صادر کند.
از مصرف داروهای حاوی کورتون خوراکی تا آنجا که ممکن است بایدخودداری کرد. ولی اگر همه روش‏های درمانی دیگر بی‏ نتیجه بودند، پزشک ممکن است از کورتون خوراکی هم برای درمان بیمار استفاده کند. همانگونه که مصرف بی‏رویه کورتون مضر می‏باشد، ترس از آن و عدم مصرف آن علیرغم تجویز پزشک هم اشتباه است.
خشکی پوست یکی از مشکلات شایع بیماران بوده و زمینه ساز بروز ضایعات اگزمایی نیز می‏تواند باشد. برای کنترل خشکی پوست می‏توان از یک دستگاه بخور (ترجیحاً بخور سرد) استفاده نمود. در صورت عدم دسترسی به آن، می‏توان یک ظرف دهان گشاد آب را روی بخاری یا شوفاژ قرارداد. استحمام باید به حداقل دفعات لازم و به مدت کوتاه صورت گیرد و از استفاده از آب داغ اکیداً خوداری گردد. از کاربرد کیسه حمام و صابون‏های معمولی باید اجتناب کرد. حداکثر تا ۳ دقیقه پس از استحمام، باید کل پوست توسط پمادهای مرطوب کننده چرب شود تا از تبخیر آب پوست جلوگیری گردد. هنگام خشک کردن بدن، حوله را نباید روی پوست مالید بلکه باید با گذاشتن حوله روی پوست، آب آن گرفته شود. منبع:دکتر عباس انتظاری