عفونت های مجاری ادراری و مهبلی
طاهره مصطفویدر۱۴۰۳/۲/۱۸
در این مقاله سعی می شود به سوالات عفونت واژن و تکرر ادرار، تفاوت عفونت ادراری و عفونت واژن پاسخ داده شود.
در مهبل باکتریهای غیر بیماری زای طبیعی وجود دارنـد کـه وجـودشـان از بـروز عفونتهای باکتریایی و قارچی ممانعت بعمل می آورد. ترشحات طبیعی مهبل شفاف و یا سفید،رقیق و یا غلیظ بوده اما بی بو و ایجاد سوزش و خارش نمیکند . با رعایت برخی نکات بهداشتی می توانید به میزان زیادی از بروز عفونت های مجاری ادراری و عفونت مهبل، که یکی از بیماری های زنان است، جـلوگـیری بعمل آورید . تــرشحات طبیعی مهبل برای سلامت مهبل ضروری می باشد.
فرق عفونت ادراری با عفونت واژن
تفاوت عفونت واژن و عفونت ادراری
عفونتهای باکتریایی، قارچی، انگلی ، قارچ مجاری ادراری و عفونتهای ادراری معمولا در زنان شایع است بطور مختصر با علایم این بیماریها آشنا شوید:
۱) عفونت قارچی(کلامیدیا): ترشحات سفید و پنیری شکل مهبل-تورم و درد در نواحی تناسلی-خارش شدید-مقاربت دردناک.
۲) عفونت باکتریایی:ترشحات سفید، خاکستری و زرد-بوی نامطبوع ماهی-خارش و سوزش-التهاب و تورم خفیف مهبل.
۳) عفونت انگلی(تریکومونا): خارش، سوزش و تورم شدید مهبل-ترشحات کف آلود خاکستری، زرد و یا سبز-بوی نامطبوع ماهی-درد حین ادرار و یا مقاربت جنسی.
۴) عفونت مجاری ادرار: احساس سوزش حین ادرار-وجود خون در ادرار-ادرار با بوی تند و تیره رنگ-اضطرار فراوان برای ادرار کردن حتی زمانی که مثانه نیمه پر باشد-قطره قطره آمدن ادرار-تکرار ادرار.
* نکات بهداشتی ویژه دختران و زنان:
۱) پس از ادرار کردن و اجابت مزاج همیشه از سمت جلو بطرف عقب خود را بشویید. این کار از رانده شدن باکتریهای نواحی مقعد به مهبل جلوگیری میکند.ترشحات مجرای ادرار یا ادرار چرکی در زنان نشانه ای از عفونت است
۲) در طی روز لباسهای زیر با جنس الیاف نخی بتن کنید. از پوشیدن لباسهای بدون تهویه مانند لباسهای نایلونی و ساخته شده ازسایر الیاف مصنوعی خودداری کنید. تا آنجا که ممکن است شبها بدون لباس زیر بخوابید تا مهبل با جریان هوا در تماس باشد.
۳) از پوشیدن لباسهای تنگ مانند شلوار جین، جوراب شلواری و مایو به مدت طولانی اجتناب کنید. لباسهای گشاد و راحت بتن کنید.
۴) برای شستشوی لباسهای زیر خود از شوینده های غیر معطر و ملایم استفاده کنید.
۵) از وان آب داغ و جکوزی استفاده نکنید.
۶) کاندومها و دیافراگمهای از جنس لاتکس و ژلهای اسپرم کش در برخی از زنان ایجاد تحریک میکنند که باید از سایر روشهای جلوگیری از باردار استفاده گردد.
۷) حین مقاربت جنسی از لغزنده کننده های (لوبریکیشن) پایه آب (محلول در آب) و غیر معطر استفاده کنید. از وازلین و لوبریکیشنهای حاوی سیلیکون استفاده نکنید.
8) لباسهای زیر خود را حداقل هر دو روز در میان عوض کنید.
۹) حتما قبل و پس از آمیزش جنسی ادرار کنید.
۱۰) از پودر تالک در اطراف مهبل استفاده نکنید زیرا که پودر تالک رطوبت را در خود نگه میدارد.
۱۱) در صورتی که از تامپون در دوران قاعدگی استفاده میکنید حداکثر آن را هر ۴-۳ ساعت یکبار عوض کنید. پیش از گذاشتن تامپون دستهای خود را کاملا بشویید. در طی خواب شبانه هیچگاه از تامپون استفاده نکنید و جای آن از پد های بهداشتی استفاده کنید.
۱۲) نوار بهداشتی (پد) را میبایست هر ۶-۴ ساعت یکبار (حداکثر ۸ ساعت) عوض کرد. پیش از گذاشتن پد نیز دستهای خود را با آب و صابون بشویید.
۱۳) از تامپون، نوارهای بهداشتی و دستمال توالت معطر استفاده نکنید.
۱۴) همیشه مهبل و اطراف آن را خشک و تمیز نگه دارید. رطوبت رشد میکروبها و قارچها را سرعت میبخشد.
۱۵) بطور منظم سطح خارجی مهبل را با آب ولرم شستشو دهید. برای شستن مهبل نیازی به استفاده از صابون نمیباشد.
۱۶) حین استحمام از صابون و شامپوهای غیر معطر و ملایم استقاده کنید. از وان کف صابون نیز استفاده نکنید.
۱۷) هیچگاه لباسهای خیس و مرطوب را بتن نکنید. چنانچه لباسهایتان خیس شد فورا آن را عوض کنید.
۱۸) هنگام شامپو کردن و آب کشیدن موها حین استحمام سر خود را بسمت جلو خم کنید تا شامپو با مهبل و ناحیه تناسلی تماس نیابد.
۱۹) پس از استحمام با یک حوله نرم ناحیه تناسلی را به ملایمت خشک کنید. برای این کار میتوانید از سشوار (با درجه باد سرد ) نیز استفاده کنید.
۲۰) هیچگاه ادرار خود را نگه ندارید.
۲۱) از دوش مهبل استفاده نکنید. چراکه این عمل ترشحات و باکتریهای طبیعی و محافظ مهبل را میشوید.
۲۲) پس از استحمام ادرار کنید.
۲۳) از روابط جنسی پر خطر اجتناب کنید.
۲۴) در طی روز آب فراوان بنوشید. استرس و وزن خود را نیز کاهش دهید.
۲۵) مصرف روزانه ماست از بروز عفونتهای قارچی مهبل جلوگیری میکند.
۲۶) مصرف بی رویه و سر خود آنتی بیوتیکها میکروبهای مفید و طبیعی مهبل را از میان برده و زمینه ابتلا به عفونتهای قارچی را افزایش میدهد.
۲۷) خانمهای که در دوران حاملگی، شیر دهی ویائسگی میباشند و همچنین خانمهایی که از قرصهای ضد بارداری استفاده میکنند از آنجایی که سطوح هورمونهای بدن آنها دستخوش تغییر میشود میبایست بیشتر بهداشت فردی خود را رعایت کنند .
* پرسش های شما در رابطه با عفونت های ادراری در زنان :
عفونت چه بخش هايي از مجاري ادراري را بيشتر درگير می كند؟
– عفونت های ادراری را به دو گروه عفونت های سطحی و عفونت های عمقی تقسيم می كنند. عفونت های سطحی پوشش سطحي داخل سيستم ادراري يا مخاط را درگير می كند و بيش از نود درصد عفونت هاي اين دستگاه را شامل می شود. درحالي كه عفونت های عمقی درگيري بافت هاي عمقي كليه ها، پروستات و بيضه را باعث می شوند. در عفونت های عمقی، بيماران معمولاً تب شديد و حال عمومی بدي دارند.
– آيا شيوع عفونت های ادراری در زنان و مردان يكسان است؟
خير. در سنين زير سه ماهگي، عفونت های ادراری در پسرها بيشتر از دختران است، و پس از آن، شيوع عفونت در زنان سي تا پنجاه برابر مردان است. علت آن كوتاه و مستقيم بودن مجراي ادرار در زنان است كه در نتيجة آن، میكروب ها به سادگي با عبور از مجرا به مثانه می رسند و عفونت سطحي ايجاد می كنند.
– بي توجهي به عفونت های ادراری چه پيامدهايي به دنبال دارد؟
جواب: اهمیت عفونت های ادراری در آن است كه اگر دير تشخيص داده شوند يا بد درمان شوند، عوارضي در بيمار ايجاد می كنند كه در بعضي مواقع منجر به از كار افتادن كليه ها می شوند، به طوري كه تعداد زيادي از بيماران همودياليزي ثانويه در نتيجة عفونت به اين روز افتاده اند. البته عفونت های ادراری سطحي و بدون تب آسيب جدي به كليه ها نمی رسانند، ولي عفونت های عمقی مخصوصاً به همراه بيماري هاي زمینه اي ديگر مانند سنگ، انسداد مادرزادي در مسير ادراري، مثانه عصبي، و برگشت ادرار از مثانه به كليه ها قادر به تخريب كليه ها و نارسايي كامل آنها هستند.
– به طور كلي میكروارگانيسم ها چگونه وارد دستگاه ادراري می شوند؟
جواب: در نود درصد مواردِ عفونت های ادراری، میكروب ها از راه مستقيم و عبور از مجراي خروجي ادرار به مثانه می رسند و عامل آن میكروب هاي روده اي هستند كه در ناحية اطراف مجرا وجود دارند و ندرتاً ممكن است از مثانه به كليه برسند و ايجاد عفونت عمقي كليه (پيلونفريت) بكنند. در موارد ديگر، میكروارگانيسم ها از يك كانون عفوني به خون وارد می شوند، سپس به كليه ها، پروستات يا بيضه ها می رسند و ايجاد عفونت می كنند. در موارد بسيار نادري، عفونت از طريق سيستم لنفاتيك منتقل می شود.
– عفونت های ادراری با چه علائمی همراه است؟
جواب: اصولاً علائم شامل دو دسته هستند: علائم ناشي از تحريك و التهاب سيستم ادراري كه بر حسب محل عفونت متفاوت است، و علائم عمومی عفونت در بدن كه شامل بي اشتهايي، تهوع، استفراغ و غيره است. در ضمن، علائم در كودكان و بزرگسالان متفاوت است؛ ولي علائم مشتركي در عفونت های ادراری وجود دارد كه بايد همة افراد به آن آگاه باشند، اين علائم عبارت اند از:
1. سوزش ادرار و تكرر ادرار كه به علت تحريك مثانه در اثر عفونت و التهاب ايجاد می شود، همچنين تحمل كم مثانه كه در كودكان و گاهي بزرگسالان ممكن است منجر به بي اختياري ادراري شود.
2. تغيير رنگ ادرار به صورت كدر يا خوني شدن ادرار كه معمولاً بيماران را به وحشت می اندازد؛ درصورتي كه عفونت سطحي و سادة مثانه نيز ممكن است در اثر التهاب مخاطي باعث پاره شدن مويرگ خوني شود و ادرار كاملاً قرمز و خوني بشود كه با درمان عفونت بلافاصله بهبود می يابد.
3. تب و لرز و تهوع و استفراغ كه در عفونت های ادراری افراد زير يك سال و همچنين عفونت های عمقی كليه ها، پروستات و بيضه ها در افراد بزرگسال شايع است.
4. كاهش و توقف رشد در كودكان. مادران در صورت وجود چنين علامتي بايد براي بررسي عفونت ادراري به پزشك مراجعه كنند.
5. درد پهلوها كه در عفونت های عمقی كليه ها بسيار شديد و همراه با تب و لرز و تهوع و استفراغ است.
6. اشكال در ادرار كردن و احتباس ادراري كه در عفونت هاي مثانه و پروستات و مجرا ممكن است ديده شود.
– با توجه به علائمی كه به آنها اشاره كرديد، اگر فردي دچار درد پهلو و ناحية كمر شد، حتماً دچار بيماري كليوي شده است؟
جواب: سؤال خوبي مطرح كرديد، چون بيماران زيادي با درد پهلو، كه در اثر سرما تشديد می شود، به ما مراجعه می كنند و نگران كليه هاي خود هستند. در جامعه اين طور جاافتاده كه درد پهلو مساوي با درد كليه هاست، درحالي كه همین جا به عرض خوانندگان می رسانم كه درد كليوي به هر علتي، مثلاً عفونت، سنگ و تومور ايجاد شود، يك درد نسبتاً دائمی است و با تغيير حالت بدن، مثلاً نشستن، بلند شدن، راه رفتن، سرپا ايستادن و كاركردن، شدت آن عوض نمی شود و معمولاً چنين دردهايي كمتر منشأ اسپاسم عضلاني هستند. اكثر مردم به دليل نداشتن اطلاعات كافي پزشكي فكر می كنند در هواي سرد دچار سرماخوردگي و عفونت می شوند؛ درحالي كه 25 درصد خون قلب وارد كليه ها می شود و كليه ها همیشه گرم هستند و سرماي محيط اطراف هيچ تأثيري روی كليه ها كه در عمق عضلات پهلو قرار دارند نمی گذارد.
– با توجه به اختلافات آناتومیك بدن زنان و مردان، در دو جنس علائم عفونت های ادراری چه تفاوت هايي با يكديگر دارند؟
جواب: در زنان، دستگاه تناسلي رحم و تخمدان هاست كه سيستمی مستقل و كاملاً مجزا از سيستم ادراري است، درصورتي كه در مردان، سيستم ادراري ـ تناسلي يك مجموعة كاملاً مرتبط با هم است؛ به همین دليل، علائم عفونت ادراري در زنان و مردان با هم تفاوت دارد. البته سوزش ادرار، تكرر ادرار، تحمل كم مثانه و ادرار خوني در هر دو جنس مشترك ديده می شود؛ درحالي كه عفونت مجراي ادرار در مردان همراه با خروج ترشح چركي از مجراست به علاوه میكروب از طريق مجرا ممكن است به پروستات و از آنجا به بيضه ها برسد و در اين نواحي عفونت حاد ايجاد بكند.
از طرف ديگر، به علت كوتاه بودن طول مجراي زنان، امكان رسيدن میكروب از خارج به مثانه بسيار زياد و به همین دليل عفونت های ادراری در زنان 30 تا 50 برابر شايع تر از مردان است.
– واژه هايي مانند سيستيت و پيلونفريت در بحث عفونت های ادراری چه معنايي دارند؟
جواب: اگر عفونت در ناحية كليه باشد به آن (پيلونفريت) گفته می شود كه از نوع حاد يا مزمن است.
اگر عفونت فقط در مثانه باشد به آن (سيستيت) می گويند كه آن هم از نوع حاد يا مزمن است.
اگر عفونت در مجراي خروجي ادرار باشد به آن (اورتريت) می گويند و معمولاً در مردان ديده می شود.
به طوركلي برحسب محل عفونت، نوع آنتي بيوتيك تجويزي و دورة درماني متفاوت است.
– چه عواملي افراد را مستعد ابتلا به عفونت های ادراری می كند؟
جواب: به طوركلي در هر فردي كه به هر علتي ـ شيمی درماني، بيماري قند، ايدز،… ـ سيستم ايمني بدنش تضعيف شده باشد، عامل مساعد كننده اي براي رشد میكروب ها و ايجاد عفونت وجود دارد. از عوامل مؤثر ديگر در ايجاد عفونت ادراري عادات بد بهداشتي در زنان است، مثل وقتي كه به دستشويي می روند و آب را با فشار به خود می گيرند و يا براي خشك كردن دستمال كاغذي را با فشار به بدن خود می كشند و باعث انتقال میكروب هاي اين نواحي به داخل مجراي ادرار می شوند. از طرفي ديگر، هرگاه در دستگاه ادراري توقف و ركود در مسير جريان ادرار به وجود بيايد شيوع عفونت بالا می رود؛ مثلاً تنگي مادرزادي محل اتصال كليه به حالب، تنگي محل حالب به مثانه، برگشت ادرار مثانه به كليه ها، وجود (ديورتيكول) در هر نقطه اي از سيستم ادراري، مثانه عصبي، تنگي مجرا و بودن جسم خارجي مثل سوند در سيستم ادراري. در اين موارد معمولاً پس از قطع آنتي بيوتيك بلافاصله عفونت عود می كند.
يك گروه از سنگ ها به نام سنگ هاي عفوني هستند كه در داخل آنها میكروب لانه می كند و آنتي بيوتيك قادر به از بين بردن آنها نيست و بلافاصله با قطع درمان، عفونت عود می كند. عامل ديگر فيستول ادراري است.
فيستول ادراري عبارت است از ارتباط سيستم ادراري با يك سيستم ديگر، مثلاً لولة گوارش با رحم و واژن در خانم ها. اين مجراي فيستول محل عبور میكروب به داخل سيستم ادراري است كه منجر به عفونت دائمی می شود. تنها راه درمان، برداشتن مجراي فيستول از طريق جراحي است.
– افتادگي مثانه در زنان عفونت ادراري ايجاد می كند؟
جواب: در نوع خفيف آن تأثير چنداني ندارد، ولي در نوع شديد كه باعث تخليه نشدن كامل مثانه می شود، باقي ماندن ادرار شيوع عفونت را در زنان افزايش می دهد.
– عفونت ادراري موجب سقط جنين و يا آسيب به جنين در زنان باردار می شود؟
جواب: درصورتي كه عفونت ادراري فعاليت كليه ها را كم كند و اورة خون را بالا ببرد ممكن است منجر به سقط جنين شود؛ ولي به طوركلي عفونت كليه (پيلونفريت) در دوران بارداري باعث كاهش وزن جنين می شود و طبعاً نوزادي كه وزنش در موقع تولد از وزن استاندارد كمتر است در معرض خطر ابتلا به بيماري هاي مختلف قرار می گيرد. به همین خاطر ما، در زنان باردارِ دچار عفونت ادراري، پس از درمان كامل عفونت، پيشگيري از عفونت را به صورت مصرف دوز پايين آنتي بيوتيك، تا آخر زمان حاملگي ادامه می دهيم. درحالي كه در عفونت های سطحی ادراري خانم هاي غيرباردار درمان كوتاه مدت سه تا پنج روزه و حتي تجويز يك دوز واحد كافي است. درحالي كه بعضي همكاران غيرمتخصص براي چنين عفونت هاي ساده اي تعداد زيادي آنتي بيوتيك تزريقي براي بيمار تجويز می كنند كه می تواند براي كليه سم بوده و باعث تخريب و كاهش كار كليه بشود.
– در درمان عفونت های ادراری، به چه نكاتي بايد توجه كرد؟
جواب: در مورد درمان، هدف از بين بردن میكروب درون سيستم ادراري است كه بايد با آنتي بيوتيك مناسب و دورة درمان كافي صورت پذيرد ولي براي ريشه كن كردن و جلوگيري از عود عفونت در صورت وجود بيماري زمینه اي يا ناهنجاري هاي مادرزادي سيستم ادراري كه باعث افزايش شيوع و عود عفونت می شود، بايد پس از تشخيص اين عوامل با درمان طبي يا جراحي اقدام به حذف و درمان بيماري هاي مساعدكننده و زمینه ساز عفونت كرد. طول درمان برحسب سن، جنس و محل عفونت در افراد متفاوت است.
در كودك سه ماهه، چون در يك سوم موارد، عفونت ادراري همراه با عفونت خوني است بايد درمان كامل عفونت خوني، كه شامل درمان تزريقي و بستري كردن نوزاد است، صورت بگيرد.
در كودك سه ماهه تا سه ساله معمولاً عفونت خوني همراه عفونت ادراري نادر است و دورة درمان 10 تا 14 روزه براي كنترل عفونت كافي است.
در كودك 3 تا 12 سال، اگر عفونت، سطحي و بدون تب باشد، درمان 3 تا 5 روزه كافي است و اگر عفونت عمقي و همراه تب و لرز باشد بايد درمان دو هفته اي انجام شود.
در مورد زنان هم برحسب باردار بودن يا نبودن، درمان متفاوت است كه قبلاً شرح آن داده شد.
– براي جلوگيري از آسيب هاي ناشي از عفونت هاي دستگاه ادراري چه توصيه اي داريد؟
جواب: كليه از اعضاي حياتي بدن انسان است. كساني كه كليه هاي خود را از دست می دهند و تحت درمان دياليز قرار می گيرند در زندگي با مشكلات زيادي مواجه می شوند كه نه تنها خود آنها بلكه خانواده و اطرافيان را نيز درگير می كند. همان طور كه اشاره شد عفونت ادراري در صورت عدم تشخيص به موقع و درمان كامل، قادر به تخريب كليه ها می باشد. البته باز هم تأكيد می كنم كه عفونت های سطحی مثانه كه شايع ترين حالت عفونت ادراري است هيچ اثر سوئي روی كليه ها ندارد ولي توصيه می كنم با ديدن هر علامتي از عفونت ادراري به پزشك متخصص مراجعه كنيد و با انجام آزمايش ادرار و حداكثر سونوگرافی، در صورت تشخيص عفونت يا ساير بيماري هاي كليه، با درمان كامل از عارضه هاي بعدي جلوگيري كنيد.
بوی ادرار
بوی ادرار نیز می تواند نشانگر بیماری باشد. بوی طبیعی ادرار اندکی معطر و اسیدی است.
مصرف ویتامین‌ها به ویژه ویتامین B6 وزرد چوبه، بوی ادرار را تغییر می دهند.
بوهای غیر طبیعی ادرار:
بوی آمونیاک: نشانه کم آبی بدن و غلظت بالای ادرار و عفونت است. همچنین ادرار پس از مدتی که در دمای اتاق بماند، باکتری ها، اوره ی موجود در ادرار را به آمونیاک تبدیل می کنند.
بوی تعفن و بوی ماهی: عفونت باکتریایی کلیه، مثانه و مجاری ادراری
بوی شیرین: دیابت (وجود گلوکز در ادرار)
بوی رطوبت: بیماری کبدی
بوی استون: دیابت، خستگی و گرسنگی شدید
